woensdag 7 december 2016

Straetman in de Havikerwaard


1645, Havikerwaard (Rheden)

Al in de vijftiende eeuw woonden enkele van mijn voorouders in de Havikerwaard, een waard in een ruime bocht van de IJssel tussen Rheden en Doesburg. Een jaar of tien geleden deed ik die ontdekking. Natuurlijk wilde ik méér over die voorouders weten. Ik was vooral nieuwsgierig waar zij precies in de Havikswaard hadden gewoond. Ik verdiepte me in de literatuur over de waard, zocht naar naamsvarianten en patroniemen waarachter zij schuil zouden kunnen gaan en lette op de verschillende namen waarmee de Havikerwaard door de eeuwen heen werd aangeduid. Met andere woorden: ik gaf me over aan het gebruikelijke, zeer bewerkelijke en langdurige proces van de middeleeuwse genealogie.  


Het zoeken loonde gelukkig wel. In de loop van de jaren kwam ik te weten dat mijn voorouders land pachtten en ook grond in eigendom hadden, ik kon noteren hoeveel koeien, pinken, paarden en veulens ze in een bepaald jaar hadden, enzovoorts, enzovoorts. Tegelijkertijd leerde ik steeds meer over de geschiedenis van de Havikerwaard. Maar nog steeds wist ik niet waar die boerderij had gestaan. 
Het leek erop dat het raadsel zich nooit zou laten oplossen. Tot ik ergens las dat de IJssel in de loop van de eeuwen verschillende keren haar bedding heeft verlegd. Daardoor begon ik ook oog te krijgen voor aangrenzende waarden. Een van die waarden was de aan de overzijde van de IJssel gelegen Valewaard, die inmiddels door kleiwinning bijna helemaal is verdwenen en de Valeplas wordt genoemd.  

In het Gelders Archief vond ik een oude landkaart van de ‘Voolewerdt’, getekend door de bekende Gelderse cartograaf en landmeter Nicolaes van Geelkercken (ca. 1585-1656). De kaart was in 1645 getekend naar aanleiding van een dispuut tussen verschillende landeigenaren over de aanleg van kribben in de IJssel. Op die kaart was vanuit de Valewaard gezien aan de overkant van de rivier, in de Havikerwaard, een boerderij getekend met het bijschrift Straetman. De les die ik leerde was duidelijk: net zoals rivieren hun bedding wel eens verleggen, is het voor genealogen goed af en toe de bedding van de eigen gedachten eens te verleggen. Lateraal denken kan geweldige vondsten opleveren.

Dit verhaal verscheen oorspronkelijk in december 2016 als column in het tijdschrift Gen.magazine van het CBG onder de titel 'Lateraal denken".

Geen opmerkingen: