Jan van der Straeten en Gerard David

Brugge, 1523

Hoewel we nog steeds niet weten wat Jan van der Straeten († 30 jan. 1539) precies voor de kost deed is wel duidelijk dat hij zeker niet onbemiddeld was. (Zie ook de vier blogs van januari.). Hij huwde in Anne de la Bije een telg uit een vooraanstaande Brugse familie en in 1509 kocht hij de heerlijkheid Stampaertshoucke. Ook het feit dat zijn beide zoons Jan en François konden gaan studeren aan de Universiteit van Leuven geeft aan dat het Jan voor de wind ging.  Als eerste generatie immigrant uit Doesburg sloeg hij dus geen verkeerd figuur. En geheel in stijl lieten hij en zijn kinderen zich, zoals dat "rijke stinkerds" betaamd, begraven in de kerk in Brugge. In hun geval in de Sint Gilliskerk.

Jan wist dus in betrekkelijk korte tijd op te klimmen tot de gevestigde orde van Brugge. In het Brugge van die tijd was het voor maatschappelijk geslaagden aantrekkelijk om een erefunctie te bekleden in gilden en andere maatschappelijke organisaties. Ook die weg wist Jan te vinden. In mei 1523 werd hij verkozen tot proost van de Edele Confrèrie van het Heilig Bloed. Voor een niet-priester misschien wel de hoogste kerkelijk gerelateerde erefunctie.
Brugge beroemt zich er namelijk op dat zij de enige echte heilige graal bezit. Een relikwie van het bloed van Christus dat na de kruistochten zou zijn meegenomen uit het Heilige Land. De Confrèrie is het oudste religieuze broederschap van Vlaanderen en heeft sinds begin van de 15e eeuw tot taak de relikwie te beschutten en op Hemelvaartsdag de jaarlijkse processie te organiseren. De 31 leden van de confrèrie zijn allen heren van stand, uit de aristocratie van Brugge.

Dat Jan zich er bewust van was dat het proostschap de kroon op zijn maatschappelijke carrière betekende wordt goed geïllustreerd doordat hij tijdens het jaar dat hij die functie bekleedde een kostbaar schilderij aan de Confrèrie schonk:  de Bruiloft te Kana van Gerard David.

Op het schilderij zien we een rijk gedecoreerde kamer die uitkijkt uit op het Plein van het Heilige Bloed  in Brugge. De bruid zit aan de verre zijde van de tafel. De Heilige Maagd buigt haar hoofd naar links richting Christus. Aan de linkerkant knielt de schenker Jan van der Straeten, die het traditionele ceremoniële gewaad van de proost van de Confrèrie draagt. Rechts knielt Jan's vrouw Anna de la Bije.

Gerard David (ca. 1460-1523) werd geboren in Gouda of Schoonhoven en vestigde zich als schilder te Brugge. Hij stierf op 13 augustus 1523. Hoewel de Bruiloft te Kana wordt toegeschreven aan Gerard David wordt aangenomen dat het werd voltooid door zijn leerling Adriaan Isenbrandt, toen Gerard David in de maanden voor zijn dood het bed moest houden. Daar staat tegenover dat de proost van de Confrèrie op anciënniteit werd gekozen, Jan van der Straeten dus wist dat hij aan de beurt zou komen en Gerard David dus ook vooruit heeft kunnen werken.
Het schilderij hangt nu in het Louvre te Parijs.

Bron:
Haldane Macfall, A History Of Painting: The Renaissance In The North And The Flemish Genius Part Four, 1911, pag 50-51