tag:blogger.com,1999:blog-89965653330989111102024-03-13T20:48:02.924+01:00Straatmannen BlogUnknownnoreply@blogger.comBlogger48125tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-67208447405906554832017-06-27T13:36:00.000+02:002017-08-29T10:59:47.155+02:00Op de rug gezien1678 augustus 11, Nijmegen<br />
<br />
In mijn laatste column voor <i>Gen.</i> wil ik stilstaan bij mijn eerste schreden op het pad van de familiegeschiedenis. Ergens begin jaren tachtig kreeg mijn vader een reproductie van een ets cadeau van zijn jongere broer, die in Nijmegen had gestudeerd en geheel toevallig ook mijn leraar aardrijkskunde was op de middelbare school. Op die ets staan een twintigtal heren uit de Pruikentijd. Zij zijn allemaal min of meer frontaal afgebeeld op één na, die een tekst voorleest. Het betref de ets <i>Het sluiten van de vrede van Nijmegen, 11 augustus 1678</i> van Jan Luyken. Bij een aantal figuren staan nummertjes en in een onderschrift worden deze van namen voorzien: 1. Den Heer Straatman, 2. Den Heer Colbert, 3. Den Graaf van Estrades, et cetera.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-vhHVfIejhwU/WVJEQvu5wYI/AAAAAAAAAWs/GaSpfkUpr4wT5f7XvW8YfjH08rwtviQBQCLcBGAs/s1600/Jan%2BLuyken%2BVrede-van-Nijmegen%2B1678.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="761" data-original-width="955" height="317" src="https://1.bp.blogspot.com/-vhHVfIejhwU/WVJEQvu5wYI/AAAAAAAAAWs/GaSpfkUpr4wT5f7XvW8YfjH08rwtviQBQCLcBGAs/s400/Jan%2BLuyken%2BVrede-van-Nijmegen%2B1678.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
De prent was aanleiding voor een hoop vragen. Wie was die Straatman, wat deed hij daar en is hij familie? Als historicus in spe was het natuurlijk mijn eer te na om daar geen antwoord op te kunnen geven.<br />
<br />
De eerste twee vragen wist ik al snel te beantwoorden. Theodor Althet Hendrick Straetman (1637-1693) was carrièrediplomaat uit een Gelders-Kleefse familie die het schopte tot Hofkanzler van keizer Leopold I in Wenen en door hem tot Rijksgraaf werd verheven. De Nederlandse Straatmannen kunnen niet van hem afstammen omdat zijn tak begin achttiende eeuw alweer uitstierf, maar de naam leeft nog voort in die van de Fürsten von Batthyány-Strattmann.<br />
<br />
Met de laatste vraag ben ik nog steeds bezig. Volgens het meest waarschijnlijke scenario is er een familieband en splitsten zijn en mijn tak zich ergens aan het eind van de vijftiende eeuw. Het kan nog vele jaren duren eer ik dat verhaal helemaal rond heb. Er moet natuurlijk ook een uitdaging overblijven. Overigens is op de ets van Jan Luyken ‘Den Heer Straatman’ nu juist de enige afgebeelde persoon die de toeschouwer op de rug ziet. Je ziet wel de context, maar de hoofdpersoon heeft geen gezicht. Een prachtige metafoor voor de puzzel die familiegeschiedenis is.<span style="font-family: inherit;"><i><span style="font-family: inherit;"> </span></i></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><i><span style="font-family: inherit;">Dit </span>verhaal verscheen in juni 2017 als column in het tijdschrift
Gen.magazine van het CBG. </i></span><br />
<br />
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: inherit;">Bronnen:</span><br />
<span style="font-family: inherit;">- Website <a href="http://www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view?coll=ngvn&identifier=AHM01%3AA_46852" target="_blank">Geheugen van Nederland</a> </span><br />
</span><span style="font-size: xx-small;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;">- Wikipedia over <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrede_van_Nijmegen" target="_blank">Vrede van Nijmegen</a></span></span></span><br />
<span style="font-size: xx-small;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;">- Huis van de Nijmeegse geschiedenis over <a href="https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/21_De_Vrede_van_Nijmegen" target="_blank">Vrede van Nijmegen</a> </span></span></span><br />
<span style="font-size: xx-small;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;">- Wikipedia over <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Luyken" target="_blank">Jan Luyken</a> (1649-1712) </span></span></span><br />
<span style="font-size: xx-small;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;">- Zie ook de <a href="http://straatmannen.blogspot.nl/search/label/Graaf" target="_blank">eerdere Blog-bijdragen</a> over Graaf Straetman </span> </span></span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-6947730944928002572017-03-09T20:43:00.000+01:002017-03-20T13:00:30.013+01:00Opa am Tatort<span style="font-family: inherit;">1931, Putbroek</span><br />
<span style="font-family: inherit;"><br />Als kleine jongen logeerde ik regelmatig bij mijn opa in Valkenburg en dan keken we ’s avonds vaak naar krimi’s op de Duitse tv, zoals Der Kommissar en Derrick. Maar met geen woord repte hij ooit over een waar Tatortavontuur dat hij zelf had meegemaakt.</span><br />
<br />
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-zljG8olhN_E/WMJmoleTWsI/AAAAAAAAAVw/JYQVpMa6YLYlQTJX_glIt8uOdVhQwsmiwCLcB/s1600/moordkuis-putbroek.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="195" src="https://3.bp.blogspot.com/-zljG8olhN_E/WMJmoleTWsI/AAAAAAAAAVw/JYQVpMa6YLYlQTJX_glIt8uOdVhQwsmiwCLcB/s200/moordkuis-putbroek.JPG" width="200" /></a><span style="font-family: inherit;">In de bossen bij de Nederlands-Duitse grens in de huidige gemeente Echt-Susteren in Limburg werd in de crisisjaren voor de oorlog behoorlijk veel gestroopt. Voor de lokale bevolking was dit deels een traditionele gewoonte en deels noodzaak om het karige crisisdieet aan te vullen. De eigenaar van de bossen was dit een doorn in het oog. Om het stropen tegen te gaan nam hij een jachtopziener in dienst. Drie jonge mannen uit het buurtschap Putbroek die in de nacht van 27 op 28 <span style="font-family: inherit;">novem</span>ber 1931 uit stropen waren gegaan, bleken de volgende ochtend niet teruggekeerd. Verschillende omwonenden hadden wel schoten gehoord. De veldwachters werden ingeschakeld en met de hulp van enkele nabij gelegerde marechaussees werden de bossen in de omgeving waarvandaan de schoten waren gehoord uitgekamd. Na een langdurige zoektocht werd een zorgvuldig gecamoufleerde dichtgegooide kuil gevonden, waarin men de vermisten aantrof. Ze waren van dichtbij doodgeschoten. </span><br />
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-WVp8vBdNTlk/WM5bFzkdmeI/AAAAAAAAAWM/ipSNGwU02jIPNvn8K34ZbLNgB-oZ4IJrwCLcB/s1600/scheveningen.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-WVp8vBdNTlk/WM5bFzkdmeI/AAAAAAAAAWM/ipSNGwU02jIPNvn8K34ZbLNgB-oZ4IJrwCLcB/s320/scheveningen.jpg" width="239" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Opa (rechts) in Scheveningen.</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: inherit;">Een van de marechaussees die het onderzoek mede had geleid,<span style="font-family: inherit;"> </span>getuigde later voor de rechtbank dat hij wel tien keer over de dichtgegooide kuil was gelopen voordat hij merkte dat er iets aan de hand was. Van en naar de kuil werd een spoor gevonden, een schoenafdruk die overeenkwam met de zolen van de schoenen van de zoon van de jachtopziener.</span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;">De jachtopziener bleek uiteindelijk de moordende dader en diens zoon de medeplichtige. Later werd bovendien duidelijk dat de jachtopziener ook nog schuldig was aan een vierde moord, enkele maanden eerder. Het nieuws over het zogenaamde ‘Drama van Putbroek’ en de juridische nasleep haalde de kranten in heel Nederland en zelfs het buitenland tot in Amerika aan toe vanwege de koelbloedige gruwelijkheid. Aan de Annendaalderweg in Putbroek staat een Moordkruis ter herinnering.<span style="font-family: inherit;"> </span></span><br />
<span style="font-family: inherit;">De
oplettende marechaussee die in het bos de kuil met de slachtoffers vond
was mijn opa Jan Straatman (1903-1981). ‘Harry, hol schon mal den
Wagen!’</span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><i><span style="font-family: inherit;">Bovenstaand </span>verhaal verscheen in maart 2017 eveneens als column in het tijdschrift
Gen.magazine van het CBG, onder de titel 'Plaats delict Putbroek'. </i></span><br />
<br />
<br />
Het Drama van Putbroek had een enorme maatschappelijke impact. Niet alleen wijdden kranten in binnen- en buitenland er lange artikelen aan, ook de populaire cultuur ging er mee aan de slag. Er werden verschillende liedteksten over geschreven. De liedteksten werden door straatverkopers aan de man gebracht. Een paar van die liedteksten is opgenomen in het digitale Geheugen van Nederland.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-aVa5NyszLD0/WM5ZyR4I9QI/AAAAAAAAAWA/N4-aIghbkyQA6OBV1waHYgHho7i9qaCEgCLcB/s1600/drievoudige-moord-te-Echt.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-aVa5NyszLD0/WM5ZyR4I9QI/AAAAAAAAAWA/N4-aIghbkyQA6OBV1waHYgHho7i9qaCEgCLcB/s320/drievoudige-moord-te-Echt.jpeg" width="299" /></a></div>
<br />
<br />
Ten minste één ervan is in 1932 ook op de plaat gezet door Kees Pruis:<br />
<br />
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/8VFsW4D0pLQ?ecver=1" width="560"></iframe>
<br />
<br />
<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: inherit;">Bronnen:</span></span><br />
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: inherit;">- Website <a href="http://www.dodenakkers.nl/artikelen/moord/828-drama-putbroek.html" target="_blank">Dodenakkers.nl</a> </span></span><br />
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Putbroek" target="_blank">- Wikipedia</a> </span></span><br />
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: inherit;"><a href="http://leiden.courant.nu/issue/LD/1932-08-23/edition/0/page/6" target="_blank">- Leidsch Dagblad van 23 aug. 1932</a>, waarin getuige J. Straatman wordt opgevoerd</span></span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;">- Website <a href="http://www.bidprentjesbank.nl/putbroek/drama.htm" target="_blank">Bidprentjes.nl</a></span></span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;">- Liedtekst 1, <a href="http://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:KBMI01:46408" target="_blank">Geheugen van Nederland 1</a> </span></span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;">- Liedtekst 2, <a href="http://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:KBMI01:46427" target="_blank">Geheugen van Neder<span style="font-family: inherit;">land 2</span></a></span></span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: inherit;">- Liedtekst 3, <a href="http://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:KBMI01:41831" target="_blank">Geheugen van Nederland 3 </a></span></span></span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: inherit;">- <span style="font-family: inherit;">De Moord te Echt, van Kees Pruis, <a href="https://youtu.be/8VFsW4D0pLQ" target="_blank">YouTube</a></span></span> </span><i> </i></span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-31987797617379993002016-12-07T23:09:00.000+01:002016-12-08T10:34:26.425+01:00Straetman in de Havikerwaard<br />
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";">1645, Havikerwaard (Rheden)</span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";"><br /></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";">Al in de vijftiende eeuw woonden enkele van mijn
voorouders in de Havikerwaard, een waard in een ruime bocht van de IJssel
tussen Rheden en Doesburg. Een jaar of tien geleden deed ik die ontdekking.
Natuurlijk wilde ik méér over die voorouders weten. Ik was vooral nieuwsgierig
waar zij precies in de Havikswaard hadden gewoond. Ik verdiepte me in de
literatuur over de waard, zocht naar naamsvarianten en patroniemen waarachter
zij schuil zouden kunnen gaan en lette op de verschillende namen waarmee de
Havikerwaard door de eeuwen heen werd aangeduid. Met andere woorden: ik gaf me
over aan het gebruikelijke, zeer bewerkelijke en langdurige proces van de
middeleeuwse genealogie. </span><span style="font-family: "tahoma";"> </span></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-_vktWdRwl2w/WEkiPo2BmJI/AAAAAAAAAVQ/VqnsLGEsUOA891e5ZMWzrKtSkIuvNsTPgCLcB/s1600/Voolewerdt-1645.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="307" src="https://2.bp.blogspot.com/-_vktWdRwl2w/WEkiPo2BmJI/AAAAAAAAAVQ/VqnsLGEsUOA891e5ZMWzrKtSkIuvNsTPgCLcB/s400/Voolewerdt-1645.jpg" width="400" /></a></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";"><br /></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";">Het zoeken loonde gelukkig wel. In de loop van de jaren
kwam ik te weten dat mijn voorouders land pachtten en ook grond in eigendom
hadden, ik kon noteren hoeveel koeien, pinken, paarden en veulens ze in een
bepaald jaar hadden, enzovoorts, enzovoorts. Tegelijkertijd leerde ik steeds
meer over de geschiedenis van de Havikerwaard. Maar nog steeds wist ik niet
waar die boerderij had gestaan. </span><br />
<span style="font-family: "tahoma";">Het leek erop dat het raadsel zich nooit zou laten
oplossen. Tot ik ergens las dat de IJssel in de loop van de eeuwen
verschillende keren haar bedding heeft verlegd. Daardoor begon ik ook oog te
krijgen voor aangrenzende waarden. Een van die waarden was de aan de overzijde
van de IJssel gelegen Valewaard, die inmiddels door kleiwinning bijna helemaal
is verdwenen en de Valeplas wordt genoemd. </span><span style="font-family: "tahoma";"> </span></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-I3P-sQCBtCs/WEkibsHKuBI/AAAAAAAAAVU/zSmU8nStVc0F1j7CFKTqRBlTMIypVnm-wCLcB/s1600/Voolewerdt-1645-detail.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="165" src="https://1.bp.blogspot.com/-I3P-sQCBtCs/WEkibsHKuBI/AAAAAAAAAVU/zSmU8nStVc0F1j7CFKTqRBlTMIypVnm-wCLcB/s200/Voolewerdt-1645-detail.jpg" width="200" /></a></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";">In het Gelders Archief vond ik een oude landkaart van de
‘Voolewerdt’, getekend door de bekende Gelderse cartograaf en landmeter Nicolaes van Geelkercken (ca. 1585-1656). De kaart was in 1645 getekend naar aanleiding van een dispuut
tussen verschillende landeigenaren over de aanleg van kribben in de IJssel. Op
die kaart was vanuit de Valewaard gezien aan de overkant van de rivier, in de
Havikerwaard, een boerderij getekend met het bijschrift Straetman. De les die
ik leerde was duidelijk: net zoals rivieren hun bedding wel eens verleggen, is
het voor genealogen goed af en toe de bedding van de eigen gedachten eens te
verleggen. Lateraal denken kan geweldige vondsten opleveren.</span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";"><br /></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";"><i>Dit verhaal verscheen oorspronkelijk in december 2016 als column in het tijdschrift Gen.magazine van het CBG onder de titel 'Lateraal denken". </i></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-65831798998100721912016-11-18T21:18:00.000+01:002017-03-27T15:48:03.714+02:00Oude kaarten als hulp bij onderzoek<div class="post-header">
</div>
Bij onderzoek naar familiegeschiedenis zijn oude kaarten vaak erg
welkom. Enerzijds om je een voorstelling te maken van de leefwereld van
de mensen die je bestudeert en vertrouwd te raken met geografische
werkelijkheid van weleer en de toen gebruikelijke benamingen. Anderzijds
zijn oude kaarten vaak geëigend illustratiemateriaal. Veel archieven
bieden tegenwoordig online afbeeldingen van oude kaarten en prenten.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/-UGck04McFJ4/TndI7sk66pI/AAAAAAAAAhA/zKR9AmVeDpg/s1600/Ryhiner-Map-Collection.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="286" src="https://2.bp.blogspot.com/-UGck04McFJ4/TndI7sk66pI/AAAAAAAAAhA/zKR9AmVeDpg/s400/Ryhiner-Map-Collection.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
Soms is het echter handiger om op één plek een heleboel kaarten bijeen
te vinden, zodat je lekker kunt grasduinen en in no-time virtueel van
het 17e eeuwse Gelderland naar het 18e eeuwse Amerika kunt reizen.<br />
<br />
Twee websites gebruik ik zelf vaak. De ene is de gedigitaliseerde <b>Ryhiner Map Collection</b> van de <i>Universität Bern</i>. Daar vind je <a href="http://www.unibe.ch/university/services/university_library/research/special_collections/map_collections/ryh/index_eng.html" target="_blank">16 duizend verschillende gedigitaliseerde kaarten</a>,
stadsplattegronden en topografische afbeeldingen. Ze zijn geografisch
georganiseerd. De onderstaand tabel verwijst naar de nummers waaronder
het materiaal over een aantal relevante streken is geordend.<br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;">
<span style="font-size: x-small;">België 2901 - 2918, 8607</span></div>
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;">
<span style="font-size: x-small;">Nederland 3101 - 3117</span></div>
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;">
<span style="font-size: x-small;">Nederland, steden 3118 - 3120</span></div>
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;">
<span style="font-size: x-small;">Rheinland 3001 - 3006</span></div>
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;">
<span style="font-size: x-small;">West-Indië 8001 - 8004 </span></div>
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;">
<span style="font-size: x-small;">Guyana 7905</span></div>
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;">
<span style="font-size: x-small;">New York 7810</span></div>
<div style="font-family: "Courier New",Courier,monospace;">
<span style="font-size: xx-small;"><span style="font-size: x-small;">Oost-Indië 7403</span></span></div>
</blockquote>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/-dLGkWZ85MGk/TndJMWu_MVI/AAAAAAAAAhE/YeFqMBBNfn8/s1600/geographicus-logo.gif" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://1.bp.blogspot.com/-dLGkWZ85MGk/TndJMWu_MVI/AAAAAAAAAhE/YeFqMBBNfn8/s1600/geographicus-logo.gif" /></a></div>
Ook handig is de commerciële site <b><a href="http://www.geographicus.com/P/RareMaps/HOLLAND-BELGIUM&sort=price.desc">Geographicus</a> fine antique maps</b>.
Via die website kun je oude kaarten kopen. De kaarten uit de voorraad
zijn echter ook prachtig gedigitaliseerd en zoombaar. Je moet wel een
beetje mazzel hebben dat de voor jou relevante kaart op voorraad is.<br />
Ook de website <b><a href="http://www.wildernis.eu/chart-room/?nav0=Atlassen%2016de-18de%20eeuw" target="_blank">wildernis.eu</a></b> biedt in de zogenaamde 'Kaartenkamer' een mooi overzicht van antieke kaarten. <br />
<br />
En wanneer je zelf oude kaarten wil kopen dan kan ik de online-veilingen van <a href="https://www.catawiki.nl/" target="_blank">Catawiki</a> aanraden. Wekelijks zijn daar speciale cartografie-veilingen. Op maandag voor Nederlandse kaarten en op dinsdag voor buitenlandse kaarten. Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-42182524285649606092016-11-18T21:03:00.000+01:002016-12-28T09:50:51.915+01:00Op zoek naar onbekende plaatsnamen<br />
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";">Bij genealogisch onderzoek stuit je regelmatig op
plaatsnamen (toponiemen) waarvan je in eerste instantie geen flauw idee hebt
waar je ze moet zoeken. Of je denkt het wel te weten en komt er later achter
dat je er helemaal naast zat.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-lgNzZmDmgaI/WC8EB5QjM0I/AAAAAAAAAU8/9o1vNDoAO4YDzNji69l3fO64-Cf6gor7gCPcB/s1600/Namen.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://2.bp.blogspot.com/-lgNzZmDmgaI/WC8EB5QjM0I/AAAAAAAAAU8/9o1vNDoAO4YDzNji69l3fO64-Cf6gor7gCPcB/s1600/Namen.jpg" /></a></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";"><br /></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";">Ook nemen plaatsen toe of af in belang. Een klein gehucht
van weleer kan een grote stad zijn geworden (Zoetermeer, Amstelveen, Hoofddorp)
en een voormalige buurgemeente hebben overvleugeld. Soms vervallen gemeenten
tot buurtschappen. Sommige dorpen worden opgeslokt door steden en de naam vind
je dan terug als stadswijk, straatnaam of zelfs helemaal niet meer. Dan hebben
we nog verdwenen dorpen (Sint-Catelijne-Buiten-Damme) en verdronken plaatsen.
Sommige plaatsnamen komen vaker voor dan je denkt, hetgeen nogal eens tot
verwarring leidt. Om nog maar te zwijgen van verschrijvingen, fonetische
spelling, vertalingen (Luik / Liège) etc. </span><span style="font-family: "tahoma";">Met andere woorden, een historische plaatsaanduiding
juist interpreteren is niet altijd een abc'tje.</span></div>
<br />
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";">Net als bij familienamen zijn ook plaatsnamen niet
onveranderlijk. De spelling wijzigt in de loop van de eeuwen en soms krijgen
plaatsen zelfs een nieuwe naam. Denk maar eens aan plaatsen in Oost-Europa die
onder de communisten werden genoemd naar vaderlandse helden en later weer hun
oorspronkelijke naam terug kregen. Zoals Sint-Petersburg > Leningrad >
Sint-Petersburg. </span><span style="font-family: "tahoma";">Bij het Stadsarchief Amsterdam hadden ze die ervaring
ook. De medewerkers kregen veel vragen van bezoekers naar aanleiding van
duistere toponiemen. Dat was voor de voormalige gemeentearchivaris Simon Hart
aanleiding om een kaartsysteem te maken met aangetroffen oude
herkomstbenamingen en de juiste moderne benaming. Hiervan is inmiddels een
lijst gemaakt. <b><a href="https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/archief/downloads/herkomstonderzoek/" target="_blank">Die lijst is als PDF te downloaden</a></b> en telt inmiddels maar liefst
1918 pagina's !!</span></div>
<br />
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "tahoma";">Uiteraard is geen enkele lijst volledig. Ook niet eentje
van bijna 2000 pagina's. Niet in de laatste plaats omdat deze lijst gebaseerd
is op de Amsterdamse ervaringen. Aan de andere kant heeft geen enkele stad in
Nederland de afgelopen vier á vijf eeuwen zoveel (buitenlandse) migranten
opgevangen als Amsterdam.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Als deze lijst
je niet helpt resteert altijd nog de speurtocht langs oude kaarten. (Zie vorige
bijdrage.)</span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-88536335387215517162016-09-26T22:05:00.002+02:002017-06-27T13:14:45.610+02:00Schilderij van Graf von StrattmannNijmegen, 1678 <br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-XPlfArMQ7Mg/VI9leCoxq-I/AAAAAAAAAP8/zkkTLRzGGOoBQ1ay9zfqeYZzhRKTmqtGwCPcB/s1600/Graaf-Straetman-1678-collectie-Rijks-RP-T-1900-A-4486-verkleind.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://1.bp.blogspot.com/-XPlfArMQ7Mg/VI9leCoxq-I/AAAAAAAAAP8/zkkTLRzGGOoBQ1ay9zfqeYZzhRKTmqtGwCPcB/s200/Graaf-Straetman-1678-collectie-Rijks-RP-T-1900-A-4486-verkleind.jpg" width="157" /></a></div>
In <a href="http://straatmannen.blogspot.nl/2014_12_01_archive.html" target="_blank">december 2014</a> wijdde ik een verhaaltje aan een pasteltekening van <b>Graf von Strattmann</b> (1637-1693) die ik gevonden had in de collectie van het Rijksmuseum. (Afbeelding links.) Ik betoogde daarin tevens dat de maker Bernard Vaillant (1632-1698) moest zijn, waar de website van het Rijks nog twijfelde tussen Bernard en diens halfbroer Wallerant Vaillant (1623-1677).<br />
<br />
Onlangs vond ik via <a href="http://www.europeana.eu/portal/nl" target="_blank">Europena.eu</a> op de website van het <a href="http://studiezaal.nijmegen.nl/ran/_detail.aspx?xmldescid=294948" target="_blank">Regionaal Archief Nijmegen</a> een zwart-wit afbeelding van een schilderij van de graaf dat in 1678 tijdens de onderhandelingen voor de Vrede van Nijmegen gemaakt is door diezelfde Bernard Vaillant.<br />
<br />
Wanneer je het schilderij en de pasteltekening naast elkaar ziet wordt duidelijk dat beide werken niet alleen gemaakt zijn door dezelfde kunstenaar, maar ook dat de pasteltekening waarschijnlijk een voorstudie was voor het schilderij.<br />
Volgens de metadata van het Regionaal Archief Nijmegen hangt het originele schilderij in het Nijmeegse stadhuis. Ik heb inmiddels van het stadhuis een uitnodiging om langs te komen om een kleurenfoto te maken van het origineel. Nu nog een datum zien te vinden dat ik tijdens kantooruren in Nijmegen kan zijn. De kleurstelling laat zich met de pasteltekening bij de hand natuurlijk al raden.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-g_LtZLzZfhY/V-l-lgFWr0I/AAAAAAAAAUY/CNJiInLnUH4JHtFodtwio11I0vc21nThgCLcB/s1600/Theodor-Strattmann-Nijmegen-schilderij-b-vaillant.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://3.bp.blogspot.com/-g_LtZLzZfhY/V-l-lgFWr0I/AAAAAAAAAUY/CNJiInLnUH4JHtFodtwio11I0vc21nThgCLcB/s320/Theodor-Strattmann-Nijmegen-schilderij-b-vaillant.jpg" width="234" /></a></div>
<br />Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-14414575482731491762016-01-27T21:26:00.000+01:002016-02-16T09:52:09.211+01:00Nog meer vermoorde 'huisgenoten'1943 juni 4, Sobibor <br />
<br />
Tegenover mijn huis in de Amsterdamse 2e Jan Steenstraat hangt in het portaal van huisnummer 112 een grote marmeren plaquette met het volgende opschrift: <i>Ph Zeehandelaar. Sanitaire en waterleiding- artikelen. Zaterd. en Israel. feestdagen gesloten</i>. Al langere tijd vroeg ik mij af wie de drager van deze fraaie Joodse naam was. Dus ging ik onlangs op onderzoek uit. Een zoektocht die op het eerste gezicht niet moeilijk kon zijn, maar toch een bijzondere wending nam.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-JdS-sgWEQa4/VqoU3gaxNQI/AAAAAAAAAUE/c4qy6xhMv7I/s1600/zeehandelaar-steenstraaat.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://4.bp.blogspot.com/-JdS-sgWEQa4/VqoU3gaxNQI/AAAAAAAAAUE/c4qy6xhMv7I/s200/zeehandelaar-steenstraaat.jpg" width="183" /></a></div>
De zaak van Ph. Zeehandelaar trof ik al gauw in de gids van de Gemeentetelefoon Amsterdam van december 1929. Het bedrijf was toen gevestigd op nr. 110. In het <i>Algemeen Adresboek der Stad Amsterdam</i> 1939-1940 was de zaak verhuisd naar nr. 112 en woonde Ph. Zeehandelaar zelf op nr. 113, het adres waar ik zelf woon. Hoe bizar kan toeval zijn, de gezochte woonde in hetzelfde huis als de onderzoeker. Na de oorlog werd de zaak Ph. Zeehandelaar in de 2e jan Steenstraat 112 tot in de jaren tachtig in telefoonboeken vermeld. Van Ph. zelf kon ik echter amper een spoor ontdekken. In het adresboek van 1927-1928 stond hij vermeld als woonachtig op Muiderstraat 5, met de omschrijving 'reiziger'. En in enkele familieadvertenties in het <i>Nieuw Israëlitisch Weekblad</i> uit 1909, 1925 en 1936 kwam hij voor als familielid c.q. nabestaande van het echtpaar Godschalk Zeehandelaar en Bloeme Slap (gehuwd Enkhuizen 7 juni 1865). Ik heb hun hele afstamming in kaart gebracht. 12 kinderen en enkele kleinkinderen, maar daaronder géén Ph. Wel vond ik via het <a href="http://www.joodsmonument.nl/person/486409/nl" target="_blank">Digitaal Joods Monument</a> dat Minicus Zeehandelaar (geb. 17 aug. 1883 te Amsterdam, zoon van Godschalk en Bloeme) en diens vrouw Anne Konijn (geb. 29 mrt. 1886 te Amsterdam) vanuit 2e Jan Steenstraat 113 werden gedeporteerd om op 4 juni 1943 te worden vermoord in Sobibor, een lot dat ze deelden met hun hele familie. Minicus en Anna waren volgens de Persoonskaarten op 11 januari 1922 in Amsterdam getrouwd. Toen ging bij mij een lichtje branden. In het <i>Nieuw Israelitisch Weekblad</i> van 30 dec. en in het <a href="http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=Philip+Zeehandelaar&coll=ddd&page=3&facets[type][]=familiebericht&sortfield=datedesc&identifier=ddd%3A010655201%3Ampeg21%3Aa0116&resultsidentifier=ddd%3A010655201%3Ampeg21%3Aa0116" target="_blank">Handelsblad van 27 dec. 1921</a> vond ik een aankondiging van het huwelijksfeest van Philip (!) Zeehandelaar en Anna Konijn, op 11 januari 1922 in café d’IJsbreker aan de Amstel. Philip en Minicus waren dus één en dezelfde persoon.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/-j3mXxcLNc68/VqoSo7VcZNI/AAAAAAAAAT4/2ng8_hJC6rw/s1600/zeehandelaar-27-12-1921.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="204" src="https://1.bp.blogspot.com/-j3mXxcLNc68/VqoSo7VcZNI/AAAAAAAAAT4/2ng8_hJC6rw/s320/zeehandelaar-27-12-1921.jpg" width="320" /></a></div>
<br />
<i>Dit verhaal verscheen oorspronkelijk in maart 2012 als column in het tijdschrift Genealogie van het CBG.</i><br />
<br />
<i>Zie ook de sindsdien aangevulde <a href="http://www.joodsamsterdam.nl/str2ejansteenstraat.htm" target="_blank">website Joods Amsterdam</a>. </i>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-42846638410698358402016-01-26T20:15:00.000+01:002016-01-28T14:36:42.887+01:00Vermoorde 'huisgenoot'<br />
1814 april 11, Heughem<br />
<br />
Mijn ouders Henk Straatman (1933-2010) en Mia Diederen (1933-2014) hebben lange tijd in Eijsden gewoond. Als ik daar op bezoek was geweest, passeerde ik op weg terug naar huis vaak het zogenaamde <i>Moordkruis van Heugem</i>. Het staat aan de ingang van het voormalige gelijknamige dorp, wanneer je vanuit het zuiden langs de Maasoever Maastricht binnenrijdt. In het katholieke zuiden was het vroeger gebruikelijk om wegkruizen te plaatsen naar aanleiding van schokkende gebeurtenissen, zoals een moord of ongeluk. Mijn moeder beweerde ooit dat het slachtoffer dat met het Moordkruis wordt herdacht, in haar huis aan de Kerkstraat 13 te Eijsden had gewoond. Daarop had ik destijds weinig acht geslagen, maar nu wilde ik het toch eens uitzoeken. Via een bevriend bestuurslid van de Vereniging Eijsdens Verleden probeerde ik bevestiging van het verhaal van mijn moeder te krijgen en ze bleek het bij het rechte eind te hebben gehad.<br />
<br />
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-nvGhQuZUt1w/VqoGDgc9wGI/AAAAAAAAATs/GqiLhvfLyDQ/s1600/moordkruis-heugem.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="189" src="http://4.bp.blogspot.com/-nvGhQuZUt1w/VqoGDgc9wGI/AAAAAAAAATs/GqiLhvfLyDQ/s200/moordkruis-heugem.jpg" width="200" /></a><br />
Het opschrift van het stenen kruis luidt: <i>1814 den 11 april is alhier doodgestooken Arnoldus Houbiers van Eysden. Aldaar gebooren den 30 7ber 1788. Bid God opdat zyne ziel mag rusten in Vreede Amen.</i> Verder toont het kruis een afbeelding van een mes, het moordwapen, en een hart, om aan te geven dat het om een liefdesdrama ging. Arnoldus Houbiers werd vermoord na afloop van de plaatselijke kermis. Kermissen waren destijds ook in die streek een belangrijke huwelijksmarkt. Volgens de lokale overleveringen bezocht Arnoldus de kermis van Heugem, waar hij weer probeerde aan te pappen met zijn voormalige vriendinnetje Kaatje. Twee broers waren niet gediend van deze vreemde vrijer en het kwam tot een handgemeen. Later wachtten zij Arnoldus buiten het dorp op de weg naar Eijsden op, waarbij het tot een fatale steekpartij kwam. Arnoldus was geboren in de oude boerderij van mijn ouders, als zoon van Johannes Houbiers (1741-1801), landbouwer en raadslid (1800-1801), en Lucia Piters (1748- 1829). Johannes Houbiers had het huis op 19 januari 1785 gekocht van zijn zus Anna, die het weer had verkregen uit de erfenis van hun beider ouders Hubert Houbiers en Elisabeth Janssen. Ten tijde van de moord was het huis al overgegaan in handen van Arnoldus’ oudere broer Hubertus Houbiers (1772-1849), die van 1821-1825 en 1827-1842 net als zijn vader raadslid in Eijsden was. Zou hij voor dat mooie gedenkteken hebben gezorgd?<br />
<br />
<br />
<i>Dit verhaal verscheen oorspronkelijk in september 2015 als column in Gen.magazine van het CBG.</i>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-75358520964770367382015-04-06T16:13:00.000+02:002015-04-07T15:44:01.096+02:00... of brandewijn en aderlating tegen verdrinking1775 juni 13, Amsterdam <br />
<br />
Een kleine tien maanden nadat Jan Straatman in Rotterdam maar ternauwernood van de verdrinkingsdood werd gered (zie <a href="http://straatmannen.blogspot.nl/2015/04/tabaksrook-en-aderlaten-tegen.html">vorige bijdrage</a>) was in Amsterdam een naamgenoot hetzelfde lot beschoren. Hij onderging een behandeling met brandewijn en aderlating. De tabaksrook via klisteerpijp bleef hem bespaard, maar de aderlating was kennelijk onbetwist.<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/--R0vajshVnA/VSKNqQQ4eDI/AAAAAAAAAR0/5a3ISe0Bx1s/s1600/raampoort-1723.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/--R0vajshVnA/VSKNqQQ4eDI/AAAAAAAAAR0/5a3ISe0Bx1s/s1600/raampoort-1723.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">De Raampoort ca. 1723, door Jan Lamsvelt (1674-1743) </td></tr>
</tbody></table>
<blockquote class="tr_bq">
Te Amsterdam, den 13den Juny 1775,
op den middag, tusschen twaalf en één uuren, zag de Chirurgyn <span style="font-style: italic;">Abraham </span><span style="font-style: italic;">Janszen, </span>buiten de Raampoort, voor de
zaagmolen De Kool, in de stads buiten-cingel, drie jongens op een balk loopen,
waar van er één, met naame <span style="font-style: italic;">Jan </span><span class="gstxt_hlt"><span style="font-style: italic;">Straatman</span></span>, oud
veertien jaaren, achterover in het water viel, en na wel een kwartier uurs
geworsteld te hebben, naar den grond zonk. Op het gerucht het geen de Chirurgyn
<span class="gtxt_body"><span style="font-style: italic;">Janszen </span>maakte,
riep de Heer <span style="font-style: italic;">Zaal</span><span style="font-style: italic;">, </span>van de molen de Visscher, zyn knecht <span style="font-style: italic;">Pieter </span><span style="font-style: italic;">Sweerm</span><span style="font-style: italic;">an,
</span>die aanstonds, zonder zich den tyd te geeven om zyn klederen uit te
trekken, in het water sprong, en den drenkeling van den grond ophaalde, waarop
hy hem voor dood aan den wal bragt, vanwaar men hem vervolgens vervoerde in een
herberg vóór de Raampoort. Hier was men beezig hem op een ton te rollen, wanneer
er de bovengenoemde Chirurgyn <span style="font-style: italic;">Abraham
</span><span style="font-style: italic;">Janszen </span>by kwam, die dit ten
eersten belette, den lyder een aderlaating op den arm deed, en, met moeite, een
kelk brandewyn in de keel goot, waarop hy eerst begon over te geeven, toen
zichtbaar adem te haalen, en, eindelyk, te spreeken. Vervolgens wierd hy
verschoond, en, in zyn moeders wooning, in een warm bed gelegd. Een aanhoudende
pyn op de borst , verzeld van benaauwdheid in het ademhaalen , waarschynelyk
veroirzaakt door het rollen op de ton, maakte het gebruik van eenige middelen
noodzaaklyk , die echter van de gewenschte uitwerking waren, dat deeze lyder,
agt dagen na dit voorval, zich zeer wel vaarende bevond. De Chirurgyn <span style="font-style: italic;">Janszen </span>heeft de gouden medaille
ontfangen.</span>
</blockquote>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-urSAI-CT9CA/VSKOn4RSulI/AAAAAAAAASA/1z3KSXDBR3s/s1600/buiten-de-raampoort.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-urSAI-CT9CA/VSKOn4RSulI/AAAAAAAAASA/1z3KSXDBR3s/s1600/buiten-de-raampoort.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Buiten de Raampoort, door Anthonie van den Bosch (1763-1838) </td></tr>
</tbody></table>
<br />
Ik heb deze Jan nog niet in dtb's of burgerlijke stand kunnen achterhalen. Maar deze keer weten we weer meer over de plaats van handeling. De genoemde zaagmolen De Kool lag volgens de Molendatabase ter hoogte van wat nu Frederik Hendrikstraat 65 in Amsterdam is. Vlak daarbij heb ik in mijn studententijd gewoond, aan de Marnixstraat. Op de website van het Rijksmuseum zijn mooie prenten te vinden die een beetje een idee geven van de situatie bij de Raampoort en het gebied dat 'Buiten de Raampoort' werd genoemd.<br />
Pieter Sweerman, die Jan Straatman uit het water opviste en zo het leven redde, is mogelijk de man die vanuit Amsterdam op 18 augustus 1778 als kuiper aanmonsterde op het VOC-schip De Bleijenburg. Hij overleed in juni het jaar daarna in Batavia. <br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bronnen:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- <span class="gtxt_body"><i>Historie en gedenkschriften van de
Maatschappij tot Redding van Drenkelingen opgerecht binnen Amsterdam 1767</i>.
Deel 2, zesde stukje, Amsterdam 1776, pag. </span>315-316. <a href="https://books.google.nl/books?id=RlQVAAAAQAAJ&dq=maatschappij%20tot%20redding%20van%20drenkelingen%20straatman&hl=nl&pg=PA261#v=onepage&q=maatschappij%20tot%20redding%20van%20drenkelingen%20straatman&f=false" target="_blank">Zie Google Books</a>, gratis downloadbaar als E-Book..
</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Voor prent 'Buiten de Rampoort', zie <a href="http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.347951" target="_blank">website Rijksmuseum</a> </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Voor prent 'De Raampoort', zie <a href="http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.135221" target="_blank">website Rijksmuseum</a></span> <br />
<span style="font-size: x-small;">- Voor info over kunstenaars, zie <a href="http://website.rkd.nl/Databases/databases-oud/RKDartists" target="_blank">RKDartists</a></span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Voor méér info over zaagmolen De Kool, zie <a href="http://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&tbnummer=06492+o#" target="_blank">website Molendatabase</a></span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Voor info over Pieter Sweerman, zie <a href="https://www.openarch.nl/show.php?archive=ghn&identifier=7a5efc93-ed7b-4f75-8804-c373b5934871&lang=nl" target="_blank">VOC-Archief van NA</a>. </span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-29142069048056151142015-04-06T15:10:00.000+02:002015-04-07T13:21:55.457+02:00Tabaksrook en aderlating tegen verdrinking...<div>
1774 augustus 23, Rotterdam<br />
<br />
In 1767 werd in Amsterdam de <i>Maatschappij tot Redding van Drenkelingen</i>
opgericht. Aanleiding was het grote aantal verdrinkingen in de grachten van de
Hollandse steden. Niet iedereen kon zwemmen in die dagen. Ook was toen
het drinkwater zo slecht dat mensen, jong en oud, uit gezondheidsoverwegingen er
verstandig aan deden bier of wijn te drinken. Dat kwam de gebrekkige
zwemvaardigheid natuurlijk niet ten goede. De Maatschappij tot Redding van Drenkelingen, die nog steeds bestaat,
propageerde vanaf het begin manieren om mensen te reanimeren, met name door bij
de drenkeling middels een klisteerpijp tabaksrook in de kont blazen en ze daarop
ook nog te aderlaten. Nog een wonder dat er zoveel overleefden... Ook gaf de
maatschappij gouden, zilveren of bronzen medailles aan redders, om goede
voorbeelden te stellen. Zie de afbeelding, waarop een redster Magere Hein op
afstand houdt. De reddingsverhalen werden verder ter lering ende vermaak
geboekstaafd. In onderstaand verhaal figureert ene Jan Straatman. <br />
<blockquote class="tr_bq">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-Xn0kmgRCCg4/VR8Ip-fz3OI/AAAAAAAAARg/ArdlWQzfzzI/s1600/medaille-drenkelingen.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-Xn0kmgRCCg4/VR8Ip-fz3OI/AAAAAAAAARg/ArdlWQzfzzI/s1600/medaille-drenkelingen.jpg" /></a></div>
"Te Rotterdam den 23sten Augustus 1774 was <span style="font-style: italic;">Jan </span><span class="gstxt_hlt"><span style="font-style: italic;">Straatman</span></span>, oud omtrent agt jaaren, zoon
van <span style="font-style: italic;">Jan </span><span style="font-style: italic;">Philip </span><span class="gstxt_hlt"><span style="font-style: italic;">Straatman</span></span>, werkman op de buitenplaats
van den <i>Heer </i><span style="font-style: italic;">M. </span><span style="font-style: italic;">van </span><span style="font-style: italic;">Donk
</span>aan den ouden dyk, in een zeer modderige sloot tusschen de voornoemde
buitenplaats en die van <i>Juffrouw </i><span style="font-style: italic;">van
</span><span style="font-style: italic;">Es, </span>in het water gevallen ,
terwyl de vader beezig was, omtrent veertig treden van daar in de zelfde sloot
te baggeren. Een knecht van de nabygelegen lootwitmaakery, genaamd <span style="font-style: italic;">Dirk</span>, die even te vooren het jongetje daar
gezien had, zag nu deszelfs hoed in de sloot op het kroosl dryven, waarop hy
zulks den vader <span class="gstxt_hlt"><span style="font-style: italic;">Straatman
</span></span>aanwees, en zy beiden in het vermoeden kwamen dat de jongen zou
verdronken zyn. Hierop om hulp roepende, kwamen verscheiden menschen toeschieten
, en de vader, die zyn praam derwaarts gehaald had, voelde met een stok naar zyn
kind. Doch de Heer C. Burger stelde hem voor dat hy mee dien stok het kind niet
kon ophaalen, en derhalven beter<span style="font-style: italic;"> </span>zou
doen een hark of kraauw te neemen. De moeder van den drenkeling ondertusschen
daar by gekomen zynde, maakte een groot misbaar, en riep men zoude maar in de
floot springen om het kind te zoeken, gelyk <span style="font-style: italic;">Harmen </span><span style="font-style: italic;">Joosten, </span>tuinman op de zelfde buitenplaats,
eindelyk deed, en, terwyl hy zich aan de praam vast hield, met zyn voeten
voelde, of hy de jongen kon aantreffen, het welk hem, na eenigen tyd op deeze
wyze gezocht te hebben, gelukte. Toen zyn eene hand van de praam los laatende ,
haalde hy het kind van den grond, en gaf het aan een van de knechts, die daar by
waren. Men kon geen de minste tekens van leven of beweeging in den drenkeling
bespeuren, zo dat alle de omstanders, en in 't byzonder de moeder, die daarover
zeer jammerde, hem voor dood hielden. <span style="font-style: italic;">Harmen
</span><span style="font-style: italic;">Joosten<span class="gstxt_sub">,</span>
</span>uit het water gekomen zynde, nam den drenkeling, hield hem terwyl de mond
open was, 't onderste boven, rolde hem over een half vat, en blies hem met een
tabakspyp den rook in het fondament. Nadat hy hier mede eenigen tyd had
aangehouden, begon men eenige trekking en beweeging in den lyder gewaar te
worden, het welk kort daar na zodanig vermeerderde, dat men kon zeggen dat hy
leefde. Hierop bragt men hem in huis, ontkleedde hem, en leide hem voor een
groot vuur, vervolgens een Chirurgyn gehaald hebbende, wierd hem een ader
geopend, en toen te bed gelegd, alwaar hy verder geheel<span style="font-style: italic;"> </span>herstelde." </blockquote>
Ik heb deze Jan Straatman ook weten terug te vinden in het Luthers doopboek
van Rotterdam. Hij werd gedoopt op 30 november 1766. Zij ouders waren Jan Philip
Straatman en Catharina Bolderiks, die op 3 augustus van dat jaar waren getrouwd
in Kralingen. De jonge Jan zou op 10 november 1793 in Schoonhoven trouwen met
Catharina Frederiks en pas op 12 mei 1821 overlijden in Schoonhoven. Naar het
zich laat aanzien leven er nog nakomelingen van Jan, met dank aan Harmen
Joosten. <br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bronnen: </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- <span class="gtxt_body"><i>Historie en gedenkschriften van de
Maatschappij tot Redding van Drenkelingen opgerecht binnen Amsterdam 1767</i>.
Deel 2, zesde stukje, Amsterdam 1776, pag. </span>262-263. <a href="https://books.google.nl/books?id=RlQVAAAAQAAJ&dq=maatschappij%20tot%20redding%20van%20drenkelingen%20straatman&hl=nl&pg=PA261#v=onepage&q=maatschappij%20tot%20redding%20van%20drenkelingen%20straatman&f=false" target="_blank">Zie Google Books</a>, gratis downloadbaar als E-Book..
</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- <a href="http://rotterdam.digitalestamboom.nl/search.aspx" target="_blank">Digitale Stamboom Rotterdam</a> en <a href="https://www.wiewaswie.nl/" target="_blank">WieWasWie</a> voor genealogische
gegevens.</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Wikipedia over <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Medaille_van_de_Maatschappij_tot_Redding_van_Drenkelingen" target="_blank">medaille</a> en <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Maatschappij_tot_Redding_van_Drenkelingen" target="_blank">Maatschappij</a>. </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- <a href="http://www.onderscheidingen.nl/" target="_blank">Website</a> van de nog bestaande Maatschappij tot Redding van
Drenkelingen.</span></div>
Unknownnoreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-86103694323626843482015-03-07T01:12:00.001+01:002015-04-07T13:22:17.348+02:00Barbara Stratzmann en haar 53 kinderen1498, Bönnigheim<br />
<br />
In Bönnigheim in de huidige Duitse deelstaat Baden-Württemberg (even ten zuiden van de stad Heilbronn) leefde aan het einde van de 15e eeuw de vrouw die wel doorgaat voor de kinderrijkste vrouw van Duitsland. Zij heette Barbara Stratzmann (ca. 1448-1503), geboren Schmotzer, de vrouw van Adam Stratzmann (+1504). In de volksmond werd Barbara ook wel "Die Schmotzerin" genoemd. In 1498 deed zij voor stadsschrijver Friedrich Deumling haar verhaal
waaruit bleek dat zij maar liefst 53 kinderen had gebaard. Opvallend is dat in alle contemporaine bronnen geen van de auteurs aan het verhaal lijkt te twijfelen, waaruit je bijna wel moet concluderen dat het verhaal geen verzinsel was. <br />
<br />
Die 53 kinderen zouden volgens het verhaal van Barbara het resultaat zijn geweest van 29 zwangerschappen, verdeeld over één zevenling, één zesling, vier drielingen, vijf tweelingen en 18 eenlingen. Géén van de kinderen werd ouder dan 7 jaar en bij de meeste meerlingen was er sprake van vroeg- en doodgeboorten. Met zulke aantallen moet Barbara welhaast de hele tijd zwanger zijn geweest en het is een wonder dat ze al die bevallingen overleefde. Tegenwoordig denken medici die zich buigen over het raadsel van de moeder met de 53 kinderen dat Barbara mogelijk een dubbele baarmoeder had. <br />
<br />
Toen keizer <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Keizer_Maximiliaan_I" target="_blank">Maximiliaan I van Habsburg</a> (1459-1519) in 1509 tijdens een van zijn reizen in de buurt van Bönnigheim kwam en het verhaal van Barbara en de 53 kinderen hoorde wilde hij het niet geloven. Hij gaf een van zijn stafleden de opdracht om een en ander te onderzoeken en deze bevestigde later dat het verhaal op waarheid berustte.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-KAMZyod2Qiw/VPpB8bj9sBI/AAAAAAAAARE/EqP6-QWZeFo/s1600/B%C3%B6nningen-Cyriakuskirche-Schmotzerin.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-KAMZyod2Qiw/VPpB8bj9sBI/AAAAAAAAARE/EqP6-QWZeFo/s1600/B%C3%B6nningen-Cyriakuskirche-Schmotzerin.jpg" /></a></div>
<br />
<br />
In de Sint Cyriakuskerk van Bönnigheim kan nog steeds een altaarstuk worden bewonderd dat tussen 1505 en 1509 is gemaakt. Dit schilderij in olieverf en tempera op houtpaneel toont aan de bovenkant de heilige familie en op de onderste helft aan de linkerkant Adam Stratzmann met zijn 38 zonen en rechts Barbara met haar 15 dochters. <br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bronnen:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Journal für Fertilität und Reproduktion, 1999-3 (Oostenrijk), p.p. 22-33: <a href="http://www.kup.at/kup/pdf/511.pdf" target="_blank">Die Kinderreichste Frau Deutschlands</a>, door C. Lauritzen en G. Göretzlehrer</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- <a href="http://de.wikipedia.org/wiki/Cyriakuskirche_%28B%C3%B6nnigheim%29" target="_blank">http://de.wikipedia.org/wiki/Cyriakuskirche_(Bönnigheim)</a></span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Die Welt, artikel 9 mei 2007:</span><span style="font-weight: normal;"><span style="font-size: x-small;"> <a href="http://www.welt.de/wissenschaft/article860609/Das-Raetsel-um-die-Mutter-von-53-Kindern.html" target="_blank">Das Rätsel um die Mutter von 53 Kindern</a></span></span><br />
<span style="font-size: x-small;"> </span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-42646618149365120062015-03-06T22:18:00.001+01:002015-04-07T13:22:38.376+02:00Stratmann & Meyer Cakes Fabrik1884, Bielefeld <br />
<br />
Bij het opruimen van het huis van mijn moeder in het Limburgse Eijsden vond ik een koekblik van de firma <i>Stratmann & Meyer, Bielefelder Cakes u. Biscuit Fabrik</i>. Mijn moeder zal het blik ooit op een rommelmarkt hebben gekocht. Het blik was voor haar niet alleen leuk omdat de naam Stratmann er op staat, het aardige is juist de combinatie met de naam Meyer. Mijn oma heette namelijk Sibijlla Meijers, waardoor op één koekblik de namen van allebei de schoonouders van mijn moeder in licht gewijzigde vorm samenkomen.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-uMmmsUbPqLk/VPoc0CqsNuI/AAAAAAAAAQg/vmwjfFn-XPw/s1600/stratmann-und-meyer.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-uMmmsUbPqLk/VPoc0CqsNuI/AAAAAAAAAQg/vmwjfFn-XPw/s1600/stratmann-und-meyer.JPG" /></a></div>
<br />
<br />
Ik wilde natuurlijk graag meer weten over deze bijna-naamgenoten, maar dat bleek meer voeten in de aarde te hebben dan verwacht. Wel vond ik al gauw dat de firma Stratmann und Meyer in 1884 in Bielefeld is opgericht door twee heren die naar die namen luisterden. De voedingsmiddelenindustrie had in die contreien de wind toen kennelijk aardig in de rug, want niet veel later werd eveneens in Bielefeld een fabriek van bakpoeder opgericht door de bekende apotheker Dr. August Oetker (1862-1918). De heren Oetker, Stratmann en Meyer moeten elkaar wel hebben gekend, via de Kamer van Koophandel of de plaatselijke herensociëteit.<br />
<br />
Over de oprichters van Stratmann und Meyer kon ik in eerste instantie maar geen nadere gegevens vinden. Wel dat de fabriek in de August Bebel Strasse in Bielefeld rond 1900 bijna vijfhonderd werknemers had, de merknaam SUM voerde (naar de beginletters van de ondernemingsnaam), later werd verkocht aan een andere onderneming en in 1991 naar Saksen in de zogenaamde ‘Neue Bundesländer’ verhuisde waar de loonkosten lager waren. Ook dat men in de nationalistische periode vóór de Eerste Wereldoorlog een prijsvraag had uitgeschreven voor een betere Duitse aanduiding voor het onwenselijk Engelse ‘cake’. De keuze viel uiteindelijk op het goed-Duitse ‘Knusperchen’.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-lyUM33U5xaM/VPof7iwcZWI/AAAAAAAAAQs/R8sCiDmwllM/s1600/backpulver.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-lyUM33U5xaM/VPof7iwcZWI/AAAAAAAAAQs/R8sCiDmwllM/s1600/backpulver.jpg" /></a><a href="http://1.bp.blogspot.com/-a-GEPLdd5AY/VPof_6CFzvI/AAAAAAAAAQ0/CP-sWZGJnHY/s1600/knusperschen.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-a-GEPLdd5AY/VPof_6CFzvI/AAAAAAAAAQ0/CP-sWZGJnHY/s1600/knusperschen.jpg" /></a></div>
<br />
<br />
Maar waar ik ook zocht, géén informatie over Stratmann en Meyer. Totdat niet aflatend zoeken leidde tot de ontdekking dat de directeur van het <a href="http://www.historisches-museum-bielefeld.de/" target="_blank">Historisches Museum Bielefeld</a> luistert naar de naam Wilhelm Stratmann. ‘Als die me niet kan helpen, weet ik het ook niet meer’, was de onmiddellijke gedachte. Een vliegende kraai vangt altijd wat. Zijn telefoonnummer was snel achterhaald. Hij bleek geen familie van de koekenbakker en op verzoek stelde ik mijn vragen vervolgens per e-mail. Niet veel later informeerde Wilhelm me over zijn naamgenoot.<br />
<br />
Een van de twee oprichters van Stratmann und Meyer heette Heinrich Stratmann.<br />
Heinrich Stratmann werd geboren op 13 maart 1856 in Buer, nu een deel van het stadje Melle (halverwege Bielefeld en Osnabrück), als zoon van 'Schlachtermeister' Friedrich Wilhelm Stratmann en Henriette Karoline Diekmann, en is overleden op 11 december 1940 in Bielefeld.<br />
Heinrich Stratmann trouwde op 2 mei 1885 in Hameln (inderdaad het Hamelen van de rattenvanger, 35 km ten oosten van Bielefeld) met Emilie Helene Johanne Amalie Raapke, geboren op 12 augustus 1862 in Hameln, overleden op 11 augustus 1936 in Bielefeld. Heinrich en Emilie hadden die kinderen:<br />
<blockquote class="tr_bq">
<ul>
<li>Paul Stratmann, geb. 23 april 1886. Vertrok in 1901 naar Kiel</li>
<li>Heinrich Konrad Stratmann, geb. 7 augustus1887, overl. 17 augustus 1887 te Bielefeld</li>
<li>Dorothee Stratmann, geb. 22 februari 1900. Vertrok in 1917 naar Godesberg (nu deel van Bonn)</li>
</ul>
</blockquote>
Vermeldenswaard is de geschiedenis van de naamgeving van de straat in Bielefeld waarin de familie vanaf 1890 steeds in hetzelfde huis is blijven wonen. In het begin heette de straat Kaiserstrasse. De straat werd geheel volgens de tijdgeest in 1933 omgedoopt tot Horst Wessel Strasse, naar de nazi-martelaar Horst Wessel (1907-1930) die het gelijknamige lied schreef. Na de oorlog werd de straat weer even gewoon Kaiserstrasse genoemd. Vanaf 1947 heet de straat August Bebel Strasse. Die August Bebel (1840-1913) werd ook wel de Arbeiterkaiser genoemd en was een van de oprichters van de Sozialdemokratische Arbeiterpartei (SDAP), de voorloper van de SPD. De veranderende naam van één straat vertelt zo een hele geschiedenis.<br />
<br />
Als er iemand is die me méér kan vertellen over mede-oprichter Meyer, dan hou ik me aanbevolen. <br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bronnen: </span><br />
<span style="font-size: x-small;"><a href="http://www.bielefeld.de/de/biju/stadtar/" target="_blank">- Bielefeld Stadtarchiv</a>, toegang 210,37, <span class="highlight selected">Stratm</span>ann & Meyer A.-G. </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Historisches Museum Bielefeld, <a href="http://www.historisches-museum-bielefeld.de/?p=2718" target="_blank">Objekt des Monats März 2013</a>.</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-23699363533498949612014-12-16T00:03:00.001+01:002015-04-07T13:38:34.113+02:00Pasteltekening van Graf von Strattmann Nijmegen, 1678-1679 <br />
<br />
<b>Theodor Althet Heinrich von Strattmann </b>(1637-1693) was in 1678 en 1679 als gevolmachtigd ambassadeur van de keizer in Wenen aanwezig bij de onderhandelingen voor de <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Vrede_van_Nijmegen" target="_blank">Vrede van Nijmegen</a> (1678-1679). In het Rijksmuseum te Amsterdam hangt een portret van Von Strattmann. Toen ik het vandaag vond was ik er erg blij mee, want ik was al langer op zoek naar een portret-in-kleur van Von Strattmann. Een zwart-wit ets had ik al eerder gevonden.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-XPlfArMQ7Mg/VI9leCoxq-I/AAAAAAAAAP4/A7ibhw8Vl0I/s1600/Graaf-Straetman-1678-collectie-Rijks-RP-T-1900-A-4486-verkleind.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-XPlfArMQ7Mg/VI9leCoxq-I/AAAAAAAAAP4/A7ibhw8Vl0I/s1600/Graaf-Straetman-1678-collectie-Rijks-RP-T-1900-A-4486-verkleind.jpg" /></a></div>
<br />
Volgens het bijschrift van het Rijks was Von Strattmann gezant in Nijmegen. Als makers noemt de <a href="https://www.rijksmuseum.nl/nl/search/objecten?q=strattmann&p=1&ps=12&ii=0#/RP-T-1900-A-4486,0" target="_blank">website van het Rijks</a> de half-broers Bernard en Wallerant Vaillant. Zij waren belangrijk voor de ontwikkeling van het pastelportret. Ze hadden nog drie andere (half-)broers die ook allemaal succesvolle schilders waren: Jacques (1625-1691), Jan (1627-1668+) en Andreas (1655-1693).<br />
<br />
Kennelijk is nog onduidelijk wie van de twee het portret in pastelkrijt op papier heeft gemaakt.<br />
Indien het portret daadwerkelijk is gemaakt tijdens (of na) de onderhandelingen voor de Vrede van Nijmegen kunnen we ook bepalen wie van de twee de maker was. <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Wallerant_Vaillant" target="_blank">Wallerant Vaillant</a> (1623-1677) was ten tijde van de vredesonderhandelingen namelijk al overleden, waardoor <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Bernard_Vaillant" target="_blank">Bernard Vaillant</a> (1632-1698) als maker overblijft. Er is eigenlijk ook geen enkele reden om aan te nemen dat een in de Nederlanden opererende schilder Von Strattmann al vóór de Vrede van Nijmegen zou willen portretteren, want zijn ster begon in deze contreien naar aanleiding van die onderhandelingen pas echt te rijzen. Overigens kreeg Von Strattmann de titel van Graaf pas in 1685.<br />
<br />
(Zie ook de <a href="http://straatmannen.blogspot.nl/2009/11/graf-von-strattmann.html" target="_blank">eerdere bijdrage</a> over de Graaf)<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bronnen: </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Website Rijksmuseum, <a href="https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-T-1900-A-4486" target="_blank">Portret van Graaf Theodor Alethaeus Heinrich Strattmann, gezant te Nijmegen</a>. </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Wikipedia over <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Wallerant_Vaillant" target="_blank">Wallerant Vaillant</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Bernard_Vaillant" target="_blank">Bernard Vaillant</a> en <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Vrede_van_Nijmegen" target="_blank">Vrede van Nijmegen</a></span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Voor meer info over gebroeders Vaillant, <a href="https://rkd.nl/nl/explore#query=vaillant" target="_blank">zie RKD-Explore</a></span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-41220425754334671562014-03-26T23:14:00.001+01:002015-04-07T22:34:25.546+02:00Zoete Moeder geneest Sinte-Cornelis-Ongemak<b>Den Bosch, 1384 april 14 </b><br />
<br />
Art, de zoon van Hendrik
Straesman en van Hadewich, woonachtig te Culemborg, leed aan vallende ziekte (<i>Sinte-Cornelis-Ongemak</i>).
Zijn ouders beloofden in de eerste week van de vasten een bedevaart naar Onze Lieve Vrouwe van ’s Hertogenbosch en als offerande het gewicht van hun zoon in wijn en
tarwe (<i>weyt</i>). Toen genas Art en hij volbracht met zijn ouders de bedevaart. Ze waren er vroeg bij, want de 'Zoete Moeder' van 's Hertogenbosch in de Sint Jan wordt sinds 1380 vereerd.<br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-aZz1QLC2eL4/UzNLEfJy8qI/AAAAAAAAAPM/Se-LJicnTg0/s1600/mirakelen-olv-den-bosch.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-aZz1QLC2eL4/UzNLEfJy8qI/AAAAAAAAAPM/Se-LJicnTg0/s1600/mirakelen-olv-den-bosch.jpg" /></a>Int jaer ons Heren dusent driehondert vier ende tachtentich 14 dage in
april quamen van Culenborch Heynric
Straesman ende Hadewych, sijn wijf, met Art, hoere beyder zoen, wolc Art ziec was van
sunte-cornelijsongemac. Doe geloefde si indie irste weke vastens (<i>noot: vastentijd, 23 feb – 9 apr.</i>) hoer bedevaert t'Onser Zoeter
Vrouwen Tsertogenbossche; si woudense versoecken met hoere offeranden ende Art,
hoeren zoen, doe weghen met wijn ende met weyt, opdat si vertroest mochten
worden met Art, hoeren zoen. Die si die bedevaert geloeft
hadden, doe genas Art, hoer zoen, tericht van sunte-cornelijsongemac ende es
wale genesen bleven.
Ende si sijn comen opten voirgescreven dach Tsertogenbossche voir den
beelde van Marien ende hebben hoer bedevaert ende offerande gedaen, gelijc als
si geloeft hadden. Ende hebben Gode gedanct ende sijnre lieve Moeder van der
gracien ende genaden, die hen gesciet es. Ende dit hebbensi wale bewaerheit;
dairbi waren Rover van Lit, Gielijs van Antwerpen ande vele goider lude. </blockquote>
<span style="font-size: x-small;">Bronnen: </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Mirakelen van Onze Lieve Vrouw te 's-Hertogenbosch 1381-1603. Transcriptie, annotatie en inleiding van H. Hens†, H. van Bavel, G.C.M. van Dijck, J.H.M. Frantzen, Bijdragen tot de geschiedenis van het Zuiden van Nederland XLII; Tilburg: Stichting Zuidelijk Historisch Contact, 1978, pag. 560-561 </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Zie ook <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Zoete_Moeder" target="_blank">Zoete Moeder op Wikipedia</a> en <a href="http://www.bossche-encyclopedie.nl/overig/beelden/zoete%20lieve%20vrouw%20van%20den%20bosch.htm" target="_blank">Zoete Lieve Vrouw op Bossche Encyclopedie</a></span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-35465368413592087442014-03-26T22:12:00.000+01:002015-04-07T22:35:25.532+02:00Een mancke Dochter wordt recht gaende<i>Na enkele jaren eindelijk weer een nieuwe bijdrage aan Straatmannen Blog.</i><br />
<br />
<div>
<b>Brussel / Leuven, 1531 juli 8 </b></div>
<div>
</div>
<div>
In een 17e eeuws boekwerk kwam ik een moeder genaamd Catharina Oliviers uit Leuven tegen, echtgenote van Theodorus Straetmans, die met haar kreupele dochter Marguerite Straetmans op bedevaart ging naar het Heilige Sacrament in de Sinte Goedele Kerk in Brussel. En het wonder geschiedde...</div>
<blockquote class="tr_bq">
<blockquote class="tr_bq">
<div>
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-O-358W_JJyU/UzNBTJymmeI/AAAAAAAAAO8/lqoifrwTCqU/s1600/sacrament-2.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-O-358W_JJyU/UzNBTJymmeI/AAAAAAAAAO8/lqoifrwTCqU/s1600/sacrament-2.jpg" /></a><b>Een mancke Dochter wordt recht gaende.</b></div>
</blockquote>
In 't jaer 1531 den 8. Julio compareerde in de Stadt van Brussel in den
Choor van de Kercke van . S. Goedele voor 't H. Sacrament Catharina Oliviers /
vrouwe van Theodorus Straetmans / woonende tot Loven / ende hadde met haer
sekere dochter genaemt Marguerite / oudt elf ofte twelf jaren / die verklaerde
voor M. Hendrick van Zeune / ende andere persoonen / doe dat hare dochter
Marguerite kreupel geweest is met den rechten voet / soo datse niet en konde
gaen / noch den voet uytsteken / ende met groote moeyte was rustende op twee
krucken: om welcke redene hare moeder beloofde te besoecken 't H. Sacrament, soo
gheringe sy haer soude konnen leyden / ende naer Brussel gevoert zynde / is de
dochter met groote pyne gegaen op de krucken in de Kercke van S. Goedele voor 't
H. Sacrament, alwaer de moeder met groote devotie haer gebedt sprack / dat Godt
soude gelieven hare dochter te genesen: hebbende nu eenigen tydt geweest in haer
gebedt / de voorsz. dochter is recht op-gestaen sonder hulpe / ende latende
haer krucken liggen is gegaen by den armaris daer 't H. Sacrament rust / om Godt
te dencken / ende wordt volkomentlyck gesondt.</blockquote>
<div>
</div>
<div>
<span style="font-size: x-small;">Bronnen: </span><br />
<div>
<span style="font-size: x-small;"><i>- Historie van het H. Sacrament van Mirakelen</i>, door Steven Ydens, uitg. Peeter de Dobbeleer 1603 (waarschijnlijk enkele decennia later), pag.
210-211. Zie <a href="http://books.google.nl/books?id=FVhbAAAAQAAJ&lpg=PP7&ots=0geXNk8yS1&dq=Historie%20van%20het%20H.%20Sacrament%20van%20Mirakelen&hl=nl&pg=PP7#v=onepage&q=Historie%20van%20het%20H.%20Sacrament%20van%20Mirakelen&f=false" target="_blank">Google Books</a>. Met gravures van Adriaen Collaert (zie afb. van processie van H. Sacrament).</span></div>
<div>
<span style="font-size: x-small;">- Het genoemde Heilige Sacrament van Mirakelen berustte te Brussel in de collegiale kerk van Sinte Goedele. De auteur was priester, 'licent. inde H. Godtheyt', en
kanunnik van de Sinte Goedele Kerk.</span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-9472588853831823982011-01-03T22:56:00.005+01:002011-01-04T00:10:51.130+01:00Een gevonden foto: E.A.F. Straatmann<div class="MsoNormal"><b>Leer 1842 - Parijs 1880</b></div><div class="MsoNormal"></div><br />
<div class="MsoNormal">Afgelopen jaar kreeg ik per post een oude foto geschonken van ene E.A.F. Straatmann. De foto was aan de achterkant met potlood gedateerd 1870-1880. De afzendster Carla Teijsen had de foto gevonden op de zolder van haar vader. Ze had geen enkel idee wie de geportretteerde was en hoe die foto op zolder terecht kon zijn gekomen.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TSI8OYQWA5I/AAAAAAAAALg/6I9OTMvQeck/s1600/straatmann-eaf-portret.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TSI8OYQWA5I/AAAAAAAAALg/6I9OTMvQeck/s320/straatmann-eaf-portret.jpg" width="233" /></a></div><div class="MsoNormal">Voor mij een goede reden om op zoek te gaan. Meestal begin ik dan met een snelle zoektocht in de <i>Collectie Familieadvertenties</i> van het CBG. Die zoektocht leverde ook deze keer al meteen nieuwe aanwijzingen op. Ik vond daarin het huwelijk van onze E.A.F. in 1877 en zijn overlijden in 1880.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TSI8c6UWMOI/AAAAAAAAALk/m3dxCGgJjVs/s1600/Straatmann-EAF-huwelijk1877.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TSI8c6UWMOI/AAAAAAAAALk/m3dxCGgJjVs/s1600/Straatmann-EAF-huwelijk1877.jpg" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TSI8hclu8rI/AAAAAAAAALo/xe79BDHHwEk/s1600/Straatmann-EAF-overlijden1880.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TSI8hclu8rI/AAAAAAAAALo/xe79BDHHwEk/s1600/Straatmann-EAF-overlijden1880.jpg" /></a></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal">Hij bleek Edo A.F. Straatmann te heten en ca. 1843 geboren te zijn in Leer (Duitsland, Ost-Friesland). Hij was van 1870 tot 1880 als (hoofd-)administrateur werkzaam bij de Deli-Maatschappij (Deli, Sumatra) en huwde op 27 oktober 1877 te Singapore met Clara W.H. Peters uit Aurich (eveneens Duitsland, Ost-Friesland). Toen hij op 2 juni 1880 plotseling te Parijs overleed, op doorreis vanuit Indië naar Nederland, liet hij weduwe en kind achter. </div><div class="MsoNormal"></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TSJCg0qA93I/AAAAAAAAALs/mozvUtGg9SQ/s1600/Straatmann-EAF-planters-uit-Deli-1870-door-K-Feilberg-in-databankKITLV.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="247" src="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TSJCg0qA93I/AAAAAAAAALs/mozvUtGg9SQ/s320/Straatmann-EAF-planters-uit-Deli-1870-door-K-Feilberg-in-databankKITLV.jpg" width="320" /></a></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal">In de <a href="http://kitlv.pictura-dp.nl/?option=com_memorix&Itemid=28&task=result">beeldbank van het KITLV</a> vond ik nog een foto waarop Edo Straatmann figureert. De foto is genomen in 1870 en getiteld “Planters uit Deli”. Volgens de beeldbank staan op de foto de volgende heren: <i>Zittend v.l.n.r. twee onbekenden, [...] Hirtzel, onbekende, A. Breker en [...] Naber. Staand v.l.n.r. [...] <b>Straatman</b>, J.T. Cremer, [...] Michalsky, onbekende en [...] Grob.</i></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal">In het 'Ortsfamilienbuch' van Leer kon ik meer vinden over de afstamming van Edo Straatmann.</div><div class="MsoNormal">Hij werd op 15 september 1842 geboren te Leer en kreeg bij zijn doop op 15 oktober daaropvolgend de doopnamen Edo Anton Friedrich. Het ouderlijk gezin was als volgt samengesteld:</div><div class="MsoNormal"><blockquote><b>Beye Sieben Straatmann</b>, Krämer/Kaufmann te Leer, geboren 1807 als zoon van Edo Straatmann en Janke Heyen, overleden 4 augustus 1866 te Leer, huwde <b>Clara Maria Catharina Peters</b>, geboren 1816 als dochter van Sievert Anton Peters en Johann(a) Janssen, overleden 22 augustus 1854 te Leer.<br />
<br />
Uit dit huwelijk:</blockquote><ul><li>Johanna Carolina, geboren 23 oktober 1840 te Leer</li>
<li><b>Edo Anton Friedrich</b>, geboren 15.september 1842 te Leer</li>
<li>Emma Maria, geboren 24 juli 1844 te Leer, overleden 19 januari 1847 te Leer</li>
<li>Antonette Siverdine, geboren 1 juni 1846 te Leer</li>
<li>Emma Maria, geboren 14 februari 1848 te Leer</li>
<li>Clara Maria Catharina, geboren 9 mei 1850 te Leer</li>
<li>Louise Christine, geboren 14 april 1852 te Leer</li>
</ul>Edo's zus Emma Maria Straatmann huwde naar het zich laat aanzien met Pieter Frederik Bicker Caarten, zoon van Arnold Jacob Bicker Caarten en Cornelia Arnolda van Burg. Pieter Frederik Bicker Caarten overleed op 26 november 1919 te Maastricht. Emma Maria en Pieter Frederik kregen ten minste twee dochters, van wie er één werd geboren te Hamburg, en één zoon. (<i>Bron: Genlias</i>) <br />
<br />
Door het feit dat Edo Straatmann bij de Deli-Maatschappij had gewerkt was ineens ook duidelijk hoe de foto op de zolder van de vader van Carla Teijsen terecht moest zijn gekomen. Haar vader Henri Teijsen (1928-1989) had nl. lange tijd ook voor de Deli-Maatschappij gewerkt, in Amsterdam. Dus op de een of andere manier moet die foto uit de inventaris van de Deli-Maatschappij in het bezit van Henri zijn gekomen. <br />
<div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal">Wanneer iemand nog meer informatie heeft over Edo Straatmann (1842-1880), bijv. over het verdere wedervaren van diens vrouw en kind, dan hou ik me van harte aanbevolen.</div></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-32050941569383369212010-11-28T14:03:00.003+01:002011-01-03T23:53:15.924+01:00Adriaen van der Straeten studeerde in Freiburg<b>Freiburg im Breisgau, 1565 mei 16 </b><br />
<br />
In een <a href="http://straatmannen.blogspot.com/2010/01/de-lotgevallen-van-adriaen-van-der.html">bijdrage van februari </a>verhaalde ik van de lotgevallen van Adriaen van der Straeten uit Brugge. In het <a href="http://www.archive.org/details/diematrikelderu00breigoog">Album Studiosorum van de Universiteit van Freiburg</a> staat op 16 mei 1565 de volgende inschrijving:<br />
<br />
ADRIANUS VANDERSTRATEN, Flander Burgensis dioe. Relegatus<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TPJSoqS6FqI/AAAAAAAAALY/hOap47hKZEM/s1600/Zegel-Universiteit-Freiburg.gif" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TPJSoqS6FqI/AAAAAAAAALY/hOap47hKZEM/s1600/Zegel-Universiteit-Freiburg.gif" /></a></div><i>(Afb.: Zegel Universiteit van Freiburg) </i><br />
<br />
Dus: Adriaen vander Straten, uit Vlaanderen, Brugge.<br />
Het “Relegatus” is iets minder duidelijk. Bij alle andere inschrijvingen wordt het onderscheid gemaakt tussen enerzijds “laïcus” en anderzijds “clericus”. Leek versus priester. Slechts bij een handvol van de vele honderden inschrijvingen staat “relegatus” of “laïcus relegatus”. Ik interpreteer het als “gedegradeerde” c.q. “uitgetreden priester”.<br />
<br />
Van Adriaen is bekend dat hij later in zijn leven protestant werd, maar dat deze bekering zich stapsgewijs voltrok. Ik acht een volgende carrière heel goed mogelijk:<br />
<ul><li>kind uit goed katholiek gezin; </li>
<li>student te Leuven in 1558; </li>
<li>dichter te Neurenberg, priester (?); </li>
<li>uittreden (?) en verder studeren in Freiburg (1565); </li>
<li>maatschappelijke carrière in Brugse Vrije / Damme (1570-1586); </li>
<li>bekering tot protestantisme / aansluiting bij Willem van Oranje; </li>
<li>vlucht naar Sluis (1586).</li>
</ul><br />
Nu moet ik er nog achter zien te komen wat Adriaen precies heeft gedaan in Neurenberg, of en waar hij priester is geweest en waar Adriaen na zijn vlucht naar Sluis in 1586 naar toe is gegaan.<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bron:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">Die Matrikel der Universität Freiburg im Breisgau von 1460-1656, Freiburg 1907 / http://www.archive.org/details/diematrikelderu00breigoog</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-1564590358628405022010-10-31T12:35:00.006+01:002015-04-07T22:33:00.819+02:00Belgische geheime dienst op zoek naar StrattmannUit de memoires van de voormalige Belgische premier <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Gaston_Eyskens">Gaston Eyskens</a> (1905-1988):<br />
<blockquote class="tr_bq">
Door mijn belangstelling voor internationale problemen kwam ik in mijn studententijd ook in contact met de Belgische Vereniging voor Volkenbond en Wereldvrede. Die organisatie streefde de bevordering na van de vredesgedachte en de internationale samenwerking door het organiseren van congressen, lezingen en andere manifestaties. Door deel te nemen aan haar activiteiten leerde ik onder andere Paul Struye, Henri Rolin en Georges Aronstein kennen, die deel uitmaakten van de nationale leiding.</blockquote>
<blockquote>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TN_JcZajc_I/AAAAAAAAALQ/82MKQJ0ki0Y/s1600/Memoires-eyskens.gif" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TN_JcZajc_I/AAAAAAAAALQ/82MKQJ0ki0Y/s1600/Memoires-eyskens.gif" /></a></div>
<div class="indent">
Albert-Edouard Janssen, een van mijn professoren aan de universiteit, was de nationale voorzitter van de Belgische Vereniging voor Volkenbond en Wereldvrede. Op zijn aandringen stichtte ik samen met enkele vrienden in 1929, bij het begin van het academiejaar, aan de Leuvense universiteit De Vereniging voor Volkenbond en Wereldvrede der Vlaamse Studenten, waarvan Michiel Vandekerckhove de eerste voorzitter werd. Met een ploeg enthousiaste medewerkers, van wie ik zeker Alfons Vranckx en Gerard Walschap moet vermelden, organiseerden wij voornamelijk voordrachten over internationale problemen. Eén daarvan veroorzaakte ten gevolge van het onbeholpen optreden van de Belgische Staatsveiligheid heel wat opschudding, zodanig zelfs dat ze aanleiding gaf tot interpellaties in het parlement en tot diplomatieke verwikkelingen. Het betrof een vergadering die gepland was voor 11 januari 1932 en waarop twee dominicanen, de Nederlander <a href="http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/BWN/lemmata/bwn1/kors">J.B. Kors</a>, hoogleraar aan de Rooms-Katholieke Universiteit te Nijmegen, en <b>de Duitser doctor S. Strattmann</b> het woord zouden voeren over de vredesproblematiek. Dat was echter niet naar de zin van enkele Waalse studenten- en oud-strijdersorganisaties, die het gedaan kregen dat de burgemeester van Leuven en de procureur des Konings de vergadering verboden. Bovendien hield de Staatsveiligheid pater Kors aan de Belgisch-Nederlandse grens te Essen tegen en ontzegde ze hem, zonder enige reden, de toegang tot ons land. Drie dagen lang zocht de Staatsveiligheid naar doctor Strattman die hier op doorreis was. Ze hield twee andere dominicanen aan die ten onrechte voor doctor Strattmann werden aangezien. Ten slotte vond ze hem waarna hij ons land werd uitgezet.</div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: x-small;">Bron: citaat uit Gaston Eyskens, <i>De memoires</i> (red. Jozef Smits). Lannoo, Tielt 1993 (derde druk), pag. 29</span></blockquote>
<br />
Graag zou ik iets meer te weten komen over de dominicaan "Doctor S. Strattman". Mogelijk handelt het hier om <a href="http://www.kirchenlexikon.de/s/s4/stratmann_f_m.shtml">Franziskus Maria Stratmann</a> (1883-1971), een Duitse nogal radicaal pascifistische dominicaan die op 5 juli 1933 op verdenking van landverraad door de nazi's gevangen werd genomen. Vrienden wisten de zogenaamde "Schutzhaft" om te laten zetten in kloosterlijk huisarrest en Strattman werd van daaruit naar Rome overgeplaatst. Hij was begin jaren dertig een eenling en zijn vooruitziend commentaar op de politieke ontwikkelingen in Duitsland werd in eigen kring niet serieus genomen.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TN_PuVU0BYI/AAAAAAAAALU/rm_RQoQGqxU/s1600/Franziskus+Stratmann.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TN_PuVU0BYI/AAAAAAAAALU/rm_RQoQGqxU/s320/Franziskus+Stratmann.JPG" height="181" width="320" /></a></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: small;"><span style="color: black;"><i>Franziskus Stratmann, juli 1938</i><br />
</span></span></div>
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bronnen: </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- <a href="http://www.dominikaner.de/geschichte/ns/engelheckert.htm" target="_blank">Die deutschen Dominikaner im "Dritten Reich"</a> , von P. Dr. Paulus Engelhardt OP und P. Dr. Willehad Paul Eckert OP. </span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Zie ook <a href="http://de.wikipedia.org/wiki/Franziskus_Maria_Stratmann" target="_blank">Wikipedia</a></span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Zie ook <a href="http://www.kirchenlexikon.de/s/s4/stratmann_f_m.shtml" target="_blank">Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon</a></span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-10167821525051086342010-09-05T12:44:00.004+02:002010-09-05T12:50:34.010+02:00Teuntje Straetmans, bigamiste<b>Nieuwe Wereld, 17e eeuw</b><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TIN0DoEfrHI/AAAAAAAAALA/dCxAibR85uA/s1600/Johan-Maurits-van-Nassau-kl.gif" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TIN0DoEfrHI/AAAAAAAAALA/dCxAibR85uA/s320/Johan-Maurits-van-Nassau-kl.gif" /></a></div>Teuntje Straetmans (1616-1662) had een turbulent leven dat illustratief is voor het wedervaren van Nederlanders in de Nieuwe Wereld in de 17e eeuw, en dan met name voor de lotgevallen van de vrouwen onder hen. Teuntje werd vermoedelijk rond 1616 geboren in Culemborg en zou vier keer trouwen. Met haar eerste echtgenoot Jan Meyerinck (soldaat) vinden we haar halverwege de jaren dertig terug in Nieuw Holland, in het noorden van Brazilië. Op 1 november 1637 werd zoon Mauritsje gedoopt in Cobadelo, waarbij Gouverneur Johan Maurits van Nassau (1604-1679) optrad als getuige. Deze Maurits zou later in 1647 door Frederik Willem I van Pruisen (1620-1688) worden benoemd tot Stadhouder van Kleef en kreeg daar de bijnaam "der Brazilianer". In Brazilië wordt hij nog steeds geëerd vanwege zijn (relatief) humane bestuur.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TIN0IugbYwI/AAAAAAAAALI/Am1I1C6VFhc/s1600/Peter+Stuyvesant-kl.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/TIN0IugbYwI/AAAAAAAAALI/Am1I1C6VFhc/s320/Peter+Stuyvesant-kl.jpg" /></a></div>Rond 1648 trouwde Teuntje na het overlijden van haar eerste man met Georg Haff, trompetblazer in dienst van de VOC, en rond 1653 voor de derde keer met Tieneman Jacobsen die kleermaker was. Toen bleek dat de Nederlanders het in hun strijd tegen de Portugezen in Brazilië niet konden bolwerken vluchtten de Nederlandse ingezetenen van Nieuw Holland naar het Caraïbisch gebied en Nieuw Amsterdam. Teuntje en Tieneman vluchten naar Guadeloup waar ca. 1654 een dochter Anna werd geboren. Teuntje reisde in 1655 met dochter, maar zonder echtgenoot, door naar Nieuw Amsterdam. Daar liet zij in 1657 haar man Tieneman dood verklaren en hertrouwde ze met toestemming van Gouverneur Peter Stuyvesant (1611?-1672) met Gabriel Corbesij. Na Teuntjes overlijden in 1662 bleek Tieneman helemaal niet dood te zijn maar als kleermaker te Jamaica te leven en kwam aan het licht dat Teuntje een bigamiste was.<br />
<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bronnen:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">-http://nl.wikipedia.org/wiki/Johan_Maurits_van_Nassau-Siegen</span><br />
<span style="font-size: x-small;">-Holger Kürbis, Johann Moritz von Nassau-Siegen, Erfurt 2005</span><br />
<span style="font-size: x-small;">-http://nl.wikipedia.org/wiki/Peter_Stuyvesant </span><br />
<span style="font-size: x-small;">-http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/DVN/lemmata/data/Straetmans (Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland) </span><br />
<span style="font-size: x-small;">-Annette M. Cramer van den Bogaart, ‘The life of Teuntje Straatmans: a Dutch woman’s travels in the seventeenth century Atlantic world’, <i>Long Island Historical Journal </i>15 (2003) 35-53</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-58309498311755013062010-04-28T00:52:00.006+02:002010-04-28T01:20:00.677+02:00Niet de zoon maar de vader ...<b>Brugge, 18 januari 1490 </b><br />
<br />
In de vorige bijdrage vond ik Hendrick van der Straeten in het gezelschap van zijn veronderstelde zwager Jacob de Witte, beiden goudsmid. Alle gegevens passen mooi op de <a href="http://straatmannen.blogspot.com/2010/03/een-neef-en-nicht-van-jan-van-der.html">genealogie uit de <i>Collectie Snouckaert van Schauburg</i></a> die de <a href="http://straatmannen.blogspot.com/2010/01/komt-jan-van-der-straeten-van.html">aanleiding </a>vormde voor de Brugse zoektocht. En dus interpreteerde ik Hendrick als de man die gehuwd was met Josine Stockmans en een neef was van Jan van der Straeten.<br />
<br />
Ik heb echter al vaker gemerkt dat bij genealogisch onderzoek de werkelijkheid toch weer net even anders is dan de eerste (voor de hand liggende) conclusie doet vermoeden. Zo ook deze keer.<br />
<br />
Ik vond namelijk een passage uit het <i>Parchiminen boeck</i> van de Sint Walburgiskerk te Brugge waarin onze Hendrick de goudsmid figureert. Daarin is sprake van de stichting van een vicariaat op 18 januari 1490:<br />
<blockquote><i><b><span style="font-size: small;">Henderyck van der Straete, f' Hermans den goudt smedt, ende joffrauwe Catheline, syne wettelycke gheselnede, Jacobs doghtere van Waverant, </span></b>hebben op 18 van Lauw maent 1490 aen d'heeren van het commun gegeven L. 206. 0. 0 grooten, met last eene daghelycksche eerste misse aen Sinte Nicolayes autaer ........ ende van een eeuwigh jaerghetyde met drye lessen ende distribulien van 32 proven, elck prove van 5 grooten in broodt ende toespyse.</i></blockquote>We mogen aannemen dat dit dezelfde Hendrick de goudsmid is die op 6 december van dat zelfde jaar "buiten de vrede werd gehouden" en serieus voor zijn leven moest vrezen. Deze Hendrick was echter getrouwd met Catheline Waverant (Waverans), en laat dat nu volgens de genealogie uit de <i>Collectie Snouckaert</i> de ouders van de Hendrick zijn de getrouwd was met Josine Stockmans.<br />
Kortom, ik zat bijna goed maar er toch naast. Hendrick de Goudsmid was niet de neef maar de oom van Jan van der Straeten.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S9dvRkTNPnI/AAAAAAAAAKc/j9xgPW7O3Og/s1600/straeten-x-waverans.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="135" src="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S9dvRkTNPnI/AAAAAAAAAKc/j9xgPW7O3Og/s400/straeten-x-waverans.jpg" width="400" /></a></div><br />
<br />
<div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;">In dezelfde bron waaruit deze passage over het vicariaat stamt vond ik ook gegevens die de gedachte ondersteunen dat Hendrick ná 6 december 1490 wijselijk de benen had genomen:</div><blockquote><i>Men bevindt aldaer (</i>noot RS: in het Parchiminen boeck)<i> nogh eene sententie van den officiael in daeten 23 September 1517, waerby de capellaenen ghedwongen worden van de voorseyde jaerghetyde ende missen te doen exonoreren ende de fondatie te bringhen, ten versoecke van de bloedtvrienden van den voornoemden van der Straete, die heesch hadden gemackt jeghens d'heeren van het commun ter oorsaecke dat sy nochte jaarghetyde nochte missen en deden omdat de rente gherembourseert was</i></blockquote>Met andere woorden: Hendrick betaalde in januari 1490 een flinke som geld opdat voor hem en zijn vrouw dagelijks een mis werd gelezen. Maar daarmee waren de priesters kennelijk gestopt. Eerst in 1517 trokken er verwanten van Hendrick aan de bel en eisten dat het opdragen van de missen hernomen werd. <br />
Deze gang van zaken is volstrekt logisch wanneer je aanneemt dat Hendrick in december 1490 gevlucht was naar Doesburg en pas jaren later nakomelingen van hem weer naar Brugge kwamen om zich daar te vestigen en vervolgens de geestelijken op de vingers tikten wegens hun verzuim.<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bron: </span><br />
<span style="font-size: x-small;">Inscriptions funéraires & monumentales de la Flandre Occidentale, 1 deel 3, door C. Gaillard, Brugge 1867, pag. 150</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-41657037420772981182010-03-12T01:31:00.009+01:002010-04-28T00:29:37.427+02:00Hendrik van der Straeten als opstandeling<b>Brugge, 6 december 1490</b><br />
<br />
In 1488 kwamen de Vlaamse steden, in hun streven naar meer autonomie, in opstand tegen <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Maximiliaan_I_van_het_Heilige_Roomse_Rijk">Maximiliaan I</a>. De keizer van het Heilige Roomse Rijk was als regent voor zijn minderjarige zoon Filips (de Schone) de feitelijke heerser over de Bourgondische Nederlanden na het overlijden van zijn vrouw Maria van Bourgondië.<br />
Na de opstand viel Brugge in november 1490 weer in de handen van Maximiliaan. Na onderhandelingen werd er een vrede gesloten en herauten lazen op 6 december 1490 het vredestraktaat voor. Enige tientallen burgers werd <i>buiten de Peys gesloten</i>. Hun namen werden eveneens omgeroepen vanaf de Halle. Met die vooraanstaande Brugse opstandelingen had Maximiliaan dus nog een appeltje te schillen. Daaronder Hendrick vander Straete en Jan de Witte, die worden genoemd als goudsmeden.<br />
Van de <i>buitengeslotenen</i> werden op 18 december 1490 veertien personen onthalsd. Daaronder Jacob de Witte. Hun hoofden werden op de Halle aan de zijde van de markt tentoongesteld, hun lichamen op raderen buiten de Gentse Poort gelegd. Met uitzondering van Jacob de Witte, Jacob de Clerck en Hans Lieventeers, die door vrienden in ruil voor losgeld konden worden begraven.<br />
<br />
Zo vind je, naar het zich laat aanzien, twee van de gezochte verwanten van Jan van der Straeten in één passage. Bij deze Hendrik vander Straete gaat het dan waarschijnlijk om de gezochte neef van Jan. En mede-goudsmid Jan de Witte is dan Hendriks zwager, de echtgenoot van Jan's nicht Elisabeth van der Straeten. De onthoofde Jacob zou een familielid van Jan de Witte kunnen zijn.<br />
<br />
<a href="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S55ZIRi6vVI/AAAAAAAAAJg/MmaTND7qyPk/s1600-h/zilversmeden.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="200" src="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S55ZIRi6vVI/AAAAAAAAAJg/MmaTND7qyPk/s200/zilversmeden.JPG" width="178" /></a>Leuk is dat we ook meteen het beroep van Hendrik van der Straeten en Jan de Witte weten. Het beroep goudsmid past natuurlijk naadloos bij dat van diamantslijper, het beroep van Jan van der Straeten. Het doet vermoeden dat er sprake is van iets van een familietraditie op het gebied van edelsmeden en juwelen. En dat zulke specialistische ambachtslieden vaak binnen de gildeomgeving trouwden is een bekend patroon.<br />
<br />
Hoewel het in eerste instantie nogal bijzonder lijkt dat inwoners van Doesburg naar Brugge togen om daar goudsmid en diamantslijper te worden blijkt dat niet eens zo uitzonderlijk. In een, met nadruk als verre van compleet omschreven, lijst van inschrijvingen van goudsmeden in het smedengilde van Sint Elooi van Brugge vinden we tussen 1476 en 1480 drie vergelijkbare gevallen: Dieric Haec (1476) en Eerstwin Pepersack (1480) uit Doesburg en Wouter van Buenynghen (1479) uit Nijmegen.<br />
Juweliers vielen ook onder het smedengilde. Aangenomen mag worden dat dat ook gold voor diamantslijpers. Goudsmeden vielen binnen het smedengilde onder het ambacht van de zilversmeden. Het wapen van dat ambacht ziet u bijgaand. <br />
<br />
De vraag is natuurlijk welke consequenties de twee goudsmeden hebben moeten dragen vanwege hun deelname aan de Brugse opstand en de buitensluiting van de vrede met Maximiliaan. Voor wat betreft Hendrik van der Straeten zijn er goede redenen om aan te nemen dat hij naar Doesburg is teruggekeerd. (Daarover een andere keer méér.) Gevlucht voor de prijs die hij mogelijk zou moeten betalen. Er wordt in iedere geval voor zover bekend in Brugge nadien niets meer van hem vernomen. Jan de Witte daarentegen lijkt, na zijn vege lijf te hebben gered, toch in Brugge te zijn gebleven of teruggekeerd. Zo rond 1510 vinden we hem terug, in het gezelschap van zijn aangetrouwde neef Jan van der Straeten, als kerkmeester van de Sint Jacobkerk te Brugge.<br />
<br />
<a href="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5mKS4eY44I/AAAAAAAAAH0/EHJ_Pi7rkIo/s1600-h/Gerard-David-Portret-van-een-goudsmid-mogelijk-zijn-schoonvader.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5mKS4eY44I/AAAAAAAAAH0/EHJ_Pi7rkIo/s320/Gerard-David-Portret-van-een-goudsmid-mogelijk-zijn-schoonvader.jpg" width="242" /></a>Nu doet zich de bijzondere situatie voor dat we over de Brugse familietak in korte tijd meer bijzonderheden te weten zijn gekomen dan in vele jaren onderzoek naar hun Doesburgse verwanten uit hetzelfde tijdvak. Daaraan is de grotere rijkdom aan bronnen en literatuur betreffende Brugge zeker niet vreemd. Met de Brugse kennis in het achterhoofd kan mogelijk nieuw licht gaan schijnen in het Doesburgse onderzoek. Ook daarover later meer.<br />
<br />
Een ander aardige bijkomstigheid is dat <a href="http://www.kunstbus.nl/kunst/gerard+david.html">Gerard David</a>, de schilder van de <i>Bruiloft te Kana</i> waarop Jan van der Straeten figureert, getrouwd was met een dochter van de gildemeester van het Sint Elooi gilde der edelsmeden. Gerard David trouwde in 1494 met Cornelia Cnoop, befaamd miniatuurschilderes en dochter van gildemeester Jacob Cnoop de Jongere en Kathelijne uter Vorst. Jacob's vader was in 1467 uit Breda naar Brugge gekomen. Van Gerard David is ook een portret van een goudsmid bekend (<i>zie afbeelding</i>), mogelijk zijn schoonvader. Het is verleidelijk om te denken dat de schilder Hendrik en Jan van der Straeten via het Sint Elooi gilde heeft leren kennen en zo de opdracht voor de <i>Bruiloft te Kana</i> vergund heeft gekregen.<br />
<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bron:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">Jaer-boecken der stadt Brugge, behelsende de gedenckweerdigste geschiedenissen, deel 2, door Charles Custis, Brugge 1765, pag. 501-504</span><br />
<span style="font-size: x-small;">Goud- en zilversmeden in Brugge gedurende de periode 1320-1520, door A. Viaene, in: Biekorf, jaargang 70 (1969), pag. 69</span><br />
<span style="font-size: x-small;">Le beffroi. Arts, Heraldique, Archeologie, deel 1, Brugge 1863, pag. 168, 191</span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: x-small;">De ambachten en neringen van Brugge, door Jean-Jacques Gailliard, Brugge 1854, tweede deel, pag. 34</span></span><br />
<span style="font-size: x-small;">Kronyk of Tydrekenkundige beschryving der stad Brugge, sedert derzelver oorsprong tot op heden, door B.J. Gailliard, Brugge 1849, Pag. 40-41</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-39124272396598878722010-03-11T21:27:00.009+01:002010-04-28T00:29:06.396+02:00Een neef en nicht van Jan van der Straeten<b>Brugge, 16e eeuw</b><br />
<br />
Nu we over Jan van der Straeten de belangrijkste gegevens gevonden hebben is er genoeg bijvangst om binnenkort uitgebreid zijn Vlaamse nakomelingen te gaan schetsen. Maar eerst staat er nog een andere vraag open. Volgens de handschrift-genealogie die de aanzet gaf tot de zoektocht naar Jan van der Straeten had hij nog enkele nabije familieleden met Brugse connecties. De genealogie is namelijk opgesteld vanuit een Brugs perspectief en noemt ook enkele andere Van der Straeten die huwden met Vlaams klinkende namen. En bij Jan was aangetekend "kwam te Brugge wonen". Dat maakt nieuwsgierig naar gegevens over Jan's Brugse verwanten.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5lSw9K0BEI/AAAAAAAAAHs/Unf6ioZJ6_4/s1600-h/kwam-te-brugge-wonwn.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="222" src="http://3.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5lSw9K0BEI/AAAAAAAAAHs/Unf6ioZJ6_4/s400/kwam-te-brugge-wonwn.JPG" width="400" /></a></div><br />
Eerst maar even een korte weergave van de inhoud van het handschrift om de andere betrokkenen te introduceren:<br />
<span style="font-size: x-small;"><br />
</span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><b>I Herman van der Straeten</b>, "geb. te Duijsbourg", gehuwd met (1) <b>Maria van Tiel</b>, gehuwd met (2) <b>NN</b>.<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i>Uit huwelijk 1:<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>1.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span>Hendrijc van der Straeten, volgt II-A <o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>2.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span>Arnout van der Straeten, volgt II-B <o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i>Uit huwelijk 2:<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>3.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span>Willem van der Straeten<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>4.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span>Hendrijck van der Straten<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><o:p> </o:p><b>II-A Hendrijc van der Straeten</b>, gehuwd met <b>Catharina Waverans</b>, dochter van Jacob Waverans en NN<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i>Uit dit huwelijk:<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>1.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span>Hendrijc van der Straeten, volgt III-A <o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>2.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span>Elisabeth van der Straeten, volgt III-B <o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>3.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span>Adriaan van der Straeten<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><o:p> </o:p><b>II-B Arnout van der Straeten</b>, "geboren tot Duijsbourg", gehuwd met (1) <b>Geertruid van Slijck</b>, gehuwd met (2) <b>Godelieve NN</b><o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i>Uit huwelijk 1:<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>1<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;">. </span>Jan van der Straeten, volgt III-C<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i>Uit huwelijk 2:<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>-<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span><u>Vijf kinderen in Gelderland</u><u>.<o:p></o:p></u></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><o:p> </o:p><b>III-A Hendrijc van der Straeten</b>, gehuwd met <b><u>Josina Stockmans</u></b>, dochter van NN Stockmans en NN Halewindr.<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i>Uit dit huwelijk:<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>1<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;">. </span>Marie van der Straeten, volgt IV-A<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 71.4pt; text-indent: -18pt;"><span style="font-size: small;"><i>2<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> . </span>Catherine van der Straeten, volgt IV-B<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><o:p></o:p><b>III-B Elisabeth van der Straeten</b>, gehuwd met <b>Jan de Witte</b><o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><b>III-C Jan van der Straeten</b>, "kwam te Brugge wonen", gehuwd met <b><u>Anna de la Bije</u></b><o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><b>IV-A Marie van er Straeten</b>, gehuwd met <b>Jan van de Velde</b>, zoon van mr. Jan van de Velde<o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><o:p></o:p></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: small;"><i><b>IV-B Catherine van der Straeten</b></i></span><span style="font-size: 12pt;"><span style="font-size: small;"><i>, gehuwd met <b>Gauillaume van der Woestijne</b></i></span><o:p></o:p></span></div><br />
Hieruit volgt dat er mogelijk ook een neef Hendrik (gehuwd met Josina Stockmans) en een nicht Elisabeth (gehuwd met Jan de Witte) naar Brugge kwamen. Bij mijn Brugse zoektocht naar gegevens over Jan van der Straeten, die ik steeds aantrof tussen 1500 en 1539, kwam ik hen echter nooit tegen. Daar kwam pas verandering in toen ik me realiseerde dat de neef misschien wel een stukje ouder was en ik ook de laatste decennia van de 15e eeuw bij het onderzoek betrok.<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bron:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">Hoge Raad van Adel, Collectie Snouckaert van Schauburg, (inv.nr. 4316): 19e eeuwse manuscript-genealogie </span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-34131358705656807272010-03-11T01:02:00.004+01:002010-03-24T13:32:27.179+01:00Jan van der Straeten blijkt diamantslijper<b>Brugge, 1512 </b><br />
<br />
De inkt van de vorige blog is nog niet droog (c.q. Google heeft de tekst nog niet geïndexeerd) of het lijkt er op dat ik het antwoord op de belangrijkste resterende vraag aangaande Jan van der Straeten toch al kan beantwoorden. Toen ik de bijdrage had gepubliceerd zocht ik nog even wat in Google Books en werd ik verrast door een lucky hit, waaruit ik kon opmaken dat Jan diamantslijper moet zijn geweest. Althans, er doet zich geen andere naamgenoot voor die in deze setting in aanmerking komt.<br />
Ik laat gewoon de bron aan het woord:<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5gyxEEienI/AAAAAAAAAHk/BrqVPhDE6nE/s1600-h/Kronyk-der-stad-Brugge.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5gyxEEienI/AAAAAAAAAHk/BrqVPhDE6nE/s400/Kronyk-der-stad-Brugge.jpg" width="257" /></a></div><i>Dertien jongelingen die, onder den naem van Broeders van Boetvaerdigheid, onder den regel van den H.Franciscus, in gemeenzaemheid begeerden te leven, en die met weven hunnen kost verdienden, verkregen van den abt van den Eekhoute eenig land, om zig eene woonst en kapel te bouwen. Hiervoor hadden zy jaerlyks te betalen 6 ponden vlaemsch geld, 6 pond was, en l pond peper. Zy werden in 1512, om hun slegt gedrag, hunne woonst ontzeid, en het magistraet stelde aldaer eenen meester aen tot het onderwys van 30 arme knechtjes. ... // ... </i><br />
<i>Daer zy hiertoe geene bekwamere plaets vonden dan <b>de Bogaerdeschool</b>, ... // ... en dat er aldaer maer drie broeders meer waren, die by hen verscheidene getrouwde lieden aenvaerd hadden, verpligtte het magistraet deze laetsten het gesticht te verlaten, en bevool aen de overgeblevene broeders in hetzelve, tot hunne dood, te verblyven. Ook stelde het den gardiaen der Franciscanen monniken , Jan Cammelinck, als bestuerder aen, en belastte hem met het onderwys en de zorg van 30 arme knechtjens. Deze deden er op 3 January 1513 hunne intrede, en van dan af nam het gesticht den naem van Knechtjens Stedeschool aen; doch is nog altyd onder den naem van Bogaerdeschool bekend gebleven. ... // ... </i><br />
<i>Het magistraet henoemde daer en boven nog negen voogden of gouverneurs, dewelke het bestuer der sehool zonden gadeslaen; deze waren MM. Simon Vander Banck; Joos van Roode, eerste schepen; Willem de Priestere en Jan van Hille, beide lakenhandelaers; <b>Jan vander Straeten, diamantslyper</b>; Jan Ghyselin , makelaer der spaensche natie; Philippus Bruneel, brouwer; Adriaen Speek, koopman; en Pieter Dassonville, zeepzieder. Deze heeren gaven elk aen de school eene gift van 12 Philippus guldens, en voor het onderhond en de mondbehoeften betaelden zy 's wekelyks, voor ieder kind, tot 12 myten aen den bestuerder.</i><br />
<br />
Aardig is dat in deze bron ook nog even uitgeweid wordt over de herkomst van de naam Bogaerdeschool. Die blijkt minder voor de hand te liggen dan het in eerste instantie lijkt:<br />
<i>Dit gesticht droeg voor de gemelde verandering den naem van Bogaerde, niet, zoo als vele schryvers het beweren, ter oorzake van eenen boomgaerd die zich aldaer bevond, toen de grond door de heeren van den eeckhoutte, aen de Broeders van Boetvaerdigheid afgestaen werd; maer wel omdat deze onder den regel van den H. Franciscus levende, aenzien wierden als medewerkers in den hoomgaerd des Heeren te zyn. Hetgeen voldoenzaem genoeg bewezen wordt uit de gestichten van dezelde orde, die in onderscheidene plaetsen bestaen hebben, namelyk te Landen, te Brussel en te Leuven, en waervan de broeders onder den regel van den H. Franciscus levende, ook Bogaerde-broeders genoemd worden.</i><br />
<br />
Overigens is het diamantslijpen in de 15e eeuw in Brugge uitgevonden. Zie de website van het Brugse <a href="http://www.natuurwetenschappen.be/institute/structure/geology/geotourism/musees/bruges_diamant">Diamantmuseum</a>.<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bron:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">Kronyk of Tydrekenkundige beschryving der stad Brugge, sedert derzelver oorsprong tot op heden, door B. J. Gailliard, Brugge 1849, pag. 78, 202-203</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-1902406176334209452010-03-09T23:40:00.005+01:002016-05-10T10:27:04.250+02:00Jan van der Straeten en Gerard David<b>Brugge, 1523 </b><br />
<br />
Hoewel we nog steeds niet weten wat Jan van der Straeten (†<i> </i> 30 jan. 1539) precies voor de kost deed is wel duidelijk dat hij zeker niet onbemiddeld was. (<i>Zie ook de vier blogs van januari</i>.). Hij huwde in Anne de la Bije een telg uit een vooraanstaande Brugse familie en in 1509 kocht hij de heerlijkheid Stampaertshoucke. Ook het feit dat zijn beide zoons Jan en François konden gaan studeren aan de Universiteit van Leuven geeft aan dat het Jan voor de wind ging. Als eerste generatie immigrant uit Doesburg sloeg hij dus geen verkeerd figuur. En geheel in stijl lieten hij en zijn kinderen zich, zoals dat "rijke stinkerds" betaamd, begraven in de kerk in Brugge. In hun geval in de Sint Gilliskerk.<br />
<br />
Jan wist dus in betrekkelijk korte tijd op te klimmen tot de gevestigde orde van Brugge. In het Brugge van die tijd was het voor maatschappelijk geslaagden aantrekkelijk om een erefunctie te bekleden in gilden en andere maatschappelijke organisaties. Ook die weg wist Jan te vinden. In mei 1523 werd hij verkozen tot proost van de <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Edele_Confr%C3%A9rie_van_het_Heilig_Bloed"><i>Edele Confrèrie van het Heilig Bloed</i></a>. Voor een niet-priester misschien wel de hoogste kerkelijk gerelateerde erefunctie. <br />
Brugge beroemt zich er namelijk op dat zij de enige echte heilige graal bezit. Een relikwie van het bloed van Christus dat na de kruistochten zou zijn meegenomen uit het Heilige Land. De Confrèrie is het oudste religieuze broederschap van Vlaanderen en heeft sinds begin van de 15e eeuw tot taak de relikwie te beschutten en op Hemelvaartsdag de jaarlijkse processie te organiseren. De 31 leden van de confrèrie zijn allen heren van stand, uit de aristocratie van Brugge.<br />
<br />
Dat Jan zich er bewust van was dat het proostschap de kroon op zijn maatschappelijke carrière betekende wordt goed geïllustreerd doordat hij tijdens het jaar dat hij die functie bekleedde een kostbaar schilderij aan de Confrèrie schonk: de <i>Bruiloft te Kana </i>van Gerard David.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5bN3BpPv3I/AAAAAAAAAHU/HkGUZSOTvAc/s1600-h/GerardDavid-bruiloft-te-Kana-C.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="295" src="https://4.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5bN3BpPv3I/AAAAAAAAAHU/HkGUZSOTvAc/s400/GerardDavid-bruiloft-te-Kana-C.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5bOGaoAiqI/AAAAAAAAAHc/0414UBb1CvM/s1600-h/Jan-van-der-Straeten-detail-gerard-David.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://2.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S5bOGaoAiqI/AAAAAAAAAHc/0414UBb1CvM/s320/Jan-van-der-Straeten-detail-gerard-David.jpg" /></a></div>
Op het schilderij zien we een rijk gedecoreerde kamer die uitkijkt uit op het Plein van het Heilige Bloed in Brugge. De bruid zit aan de verre zijde van de tafel. De Heilige Maagd buigt haar hoofd naar links richting Christus. Aan de linkerkant knielt de schenker Jan van der Straeten, die het traditionele ceremoniële gewaad van de proost van de Confrèrie draagt. Rechts knielt Jan's vrouw Anna de la Bije.<br />
<br />
<a href="http://www.kunstbus.nl/kunst/gerard+david.html">Gerard David</a> (ca. 1460-1523) werd geboren in Gouda of Schoonhoven en vestigde zich als schilder te Brugge. Hij stierf op 13 augustus 1523. Hoewel de <i>Bruiloft te Kana</i> wordt toegeschreven aan Gerard David wordt aangenomen dat het werd voltooid door zijn leerling Adriaan Isenbrandt, toen Gerard David in de maanden voor zijn dood het bed moest houden. Daar staat tegenover dat de proost van de Confrèrie op anciënniteit werd gekozen, Jan van der Straeten dus wist dat hij aan de beurt zou komen en Gerard David dus ook vooruit heeft kunnen werken.<br />
Het schilderij hangt nu in het Louvre te Parijs. <br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bron:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">Haldane Macfall, A History Of Painting: The Renaissance In The North And The Flemish Genius Part Four, 1911, pag 50-51</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8996565333098911110.post-49702440349822997792010-02-05T01:12:00.001+01:002017-03-10T09:51:10.907+01:00De lotgevallen van Adriaen van der Straeten<b>16e eeuw, Damme / Sluis</b><br />
<br />
Adriaen van der Straeten, ook wel Stratius genoemd, was dichter en jurist en werd volgens zijn biografie in de Belgische <i>Biographie Nationale </i>circa 1540 in het Brugse geboren als zoon van François van der Straeten en Jacqueline Loonis. Als dat geboortejaar klopt moet zijn moeder echter François' eerste vrouw zijn geweest die in 1543 stierf: Joanna Spierinck. (<i>Zie: <a href="http://straatmannen.blogspot.com/2010/01/op-zoek-naar-jan-van-der-straten.html">Op zoek naar Jan van der Straeten - 3</a></i>)<br />
<br />
Adriaen had ten minste zeven (half-) broers en zussen:<br />
<ul>
<li><i>François, * <span style="font-size: x-small;">ca. </span>1553 - † 1587</i></li>
<li><i>Jan, † 1616, <span style="font-size: x-small;">oo</span> Magdalene Bacx</i></li>
<li><i>Maria, † 1610</i></li>
<li><i>Jeanne, † <span style="font-size: x-small;">ná</span> 1587</i></li>
<li><i>Anna, † 1619, <span style="font-size: x-small;">oo</span> François De Grootte</i></li>
<li><i>Catherine, † <span style="font-size: x-small;">vóór</span> 1581, <span style="font-size: x-small;">oo</span> Nicolas Baerdeloos</i></li>
<li><i>Josine, † <span style="font-size: x-small;">ná</span> 1587,<span style="font-size: x-small;"> oo</span> Jaspar de Pape</i></li>
</ul>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S1-EgdmTeTI/AAAAAAAAAGk/b4BHIA_u4F4/s1600-h/wapen-Van-der-Straeten.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="192" src="https://2.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S1-EgdmTeTI/AAAAAAAAAGk/b4BHIA_u4F4/s200/wapen-Van-der-Straeten.jpg" width="200" /></a></div>
Van zijn vader erfde hij, waarschijnlijk omdat hij de oudste zoon was, in 1572 de Heerlijkheid Stampaertshoucke bij Sinte Catelijne buiten Damme. De familie Van der Straeten voerde het wapen als bijgaand afgebeeld. Adriaen volgde onderwijs dat op humanistische leest geschoeid was. In oktober 1558 werd Adriaen ingeschreven aan de universiteit van Leuven waar hij kunsten en recht studeerde. In zijn jonge jaren publiceerde hij enkele dichtbundels (o.a. <i>Poemata ad amicos</i>) in het Beierse Neurenberg, een gereformeerd bolwerk waar sinds 1526 een universiteit gevestigd was en de boekdrukkunst op een hoog niveau stond.<br />
Tijdens het bewind van Alva werd Adriaen op 6 september 1570 benoemd tot pensionaris van het Brugse Vrije. Deze functie bleef hij vervullen tot 31 mei 1575. Als pensionaris bemiddelde hij in conflicten tussen burgers en was hij belast met de uitvoering van allerlei keuren en beslissingen van de schepenen van het Brugse Vrije en de Spaanse landvoogd, waaronder beslagleggingen en de 10e en 20e Penning.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S1-F6JBjqGI/AAAAAAAAAG8/e7MdE1v0MU4/s1600-h/zegel-damme-16e-eeuw.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="192" src="https://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S1-F6JBjqGI/AAAAAAAAAG8/e7MdE1v0MU4/s200/zegel-damme-16e-eeuw.jpg" width="200" /></a></div>
In 1573 en '74 speelde hij een grote rol bij de bevoorrading en de reorganisatie van de verdedigingslinies in het Brugse Vrije tegen de Geuzen in Vlissingen en de voorbereiding van de defensie tegen Willem van Oranje, die aanstalten maakte om het gebied binnen te vallen. Daartoe bereisde hij zo'n beetje de gehele streek van Wenduine tot Sluis. Ondanks het grote vertrouwen dat hij kennelijk genoot legde hij tijdens een vergadering met de schepenen op 21 mei 1575 zijn functie neer.<br />
Op 13 juni 1577, tijdens het bewind van Don Juan, werd Adriaen benoemd tot Baljuw van Damme. (<i>Bijgaand zegel is het 16e eeuwse stadszegel van Damme)</i> Na de inname van Brugge door Willem van Oranje op 20 maart 1578 kwam Damme in Staatse handen. Adriaen bleef echter ook daarna in functie en zorgde er o.a. voor dat de verdedigingslinies in goede staat bleven door de gracht ijsvrij te houden en bomen in de vlakte rondom Damme te laten kappen. Op 12 mei 1581 wordt Adriaen vervolgens benoemd tot schepen van het Brugse Vrije en neemt hij ook zitting in de Vierschaar.<br />
<br />
Vanaf dat moment is hij betrokken bij alle vergaderingen over belangrijke gebeurtenissen en onderhandelingen met de elkaar opvolgende overheden en pretendenten. De Acte van Verlatinghe (26 juli 1581), de pretenties van de Hertog van Anjou (1582/83), de benoeming van Prins van Chimay tot Stadhouder van Vlaanderen (1583/84) en de dreigementen en voorstellen van de Hertog van Parma (1583/84) vragen steeds om een reactie van de magistraat van het Brugse Vrije. In maart 1584 is hij betrokken bij de voorbereidende besprekingen met Parma voor de verzoening met de Koning van Spanje en in mei van dat zelfde jaar bij de onderhandelingen over de condities van de overgave. <br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S1-Eq3LsOGI/AAAAAAAAAGs/REKA6f_OxSE/s1600-h/Damme-detail-kaart-Pieter-Pourbus-1578.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="245" src="https://1.bp.blogspot.com/_lITqzkSpNMo/S1-Eq3LsOGI/AAAAAAAAAGs/REKA6f_OxSE/s400/Damme-detail-kaart-Pieter-Pourbus-1578.jpg" width="400" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i>Detail van kaart Pieter Pourbus uit 1578</i></div>
<br />
<br />
Adriaen werd uiteindelijk mild behandeld door de Hertog van Parma. De Hertog dankte zijn succes bij de herovering van de Zuidelijke Nederlanden deels aan zijn bij tijd en wijle milde optreden. Op 15 september 1584 wordt hij door Parma afgezet als schepen van het Brugse Vrije, zonder verdere bijzondere maatregelen. Terwijl er wel degelijk ook bedenkingen waren omdat hij als loyaal Baljuw van Damme onder Staats bewind had doorgewerkt en er ook serieuze twijfels moeten hebben bestaan over zijn religieuze geaardheid. <br />
<br />
Hoe mild Parma ook over hem oordeelde, de troebelen waren Adriaen verder niet in de koude kleren gaan zitten. Hij had zich de voorgaande jaren gedwongen gezien om zijn bezittingen te belasten met aanzienlijke schulden en zijn onroerend goed al deels moeten verkopen. In september werd hij bezocht door de pest, een ziekte waarvan hij in januari 1585 genezen bleek. Hij werd echter aansluitend gegijzeld in verband met de verder opgelopen schulden. Zij broer François nam de betaling van de verplegingskosten op zich en zijn zusters scholden hem flinke sommen geld kwijt. Op 16 november 1585 verkocht hij Stampaertshoucke en op 7 februari 1586 was hij persoonlijk aanwezig op het Prinsenhof te Brugge om zijn onterving te tekenen. Waarschijnlijk om zijn broers en zussen van aansprakelijkheid voor eventuele verdere schulden te vrijwaren. Van de magistraat kreeg hij even later toestemming om het land te verlaten.<br />
<br />
Op 21 augustus 1586 meldt "Jonkheer Adriaen van der Straten" zich met attestatie bij de hervormde gemeente te Sluis,<i> tesamen met Pieter van van de Bruggen, Jan van Vive, Mattheus van Vive, Janszoon, met Janneken, uxor, Marcus van Hasschen, Donaes Platteel, Paesschijne van Westhuus, Meyncken Cools, huisvrouw van Jan Cools en Adriaen de Brauwere met Janneke, zijn huisvrouw. Allen van Brugge</i>. Onbekend is hoe het Adriaen na dien verder vergaan is. Ook is geen huwelijk of nageslacht van hem bekend.<br />
<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Bronnen:</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Biographie Nationale, deel XXIV</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- Website Jacques de Groote: <a href="http://www.tzwin.be/">http://www.tzwin.be/</a> (voor afbeeldingen van kaart en zegel)</span><br />
<span style="font-size: x-small;">- H. Q. Janssen, De kerkhervorming te Brugge. Een historisch tafereel voor christenen, die voedsel zoeken voor de geest en op gods wegen letten, deel 1, Brugge 1856, pag. 179-185</span>Unknownnoreply@blogger.com0